Jörð - 01.06.1948, Side 94

284
JÖRÐ
eðlisréttar, sem frakkneska þjóðin byggði á, er hún brauzt und-
an oki aðals og kaþólskra kirkjuhöfðingja.
Þegar svo hin fjöhnenna öreigastétt Norðurálfunnar hóf
baráttu sína, um miðja 19. öld, fyrir mannsæmandi lífskjör-
um, byggði lnin mjög á þessum tveimur yfirlýsingum, sem þá
nutu orðið almennrar viðurkenningar, í orði a. m. k., sem
sígild tjáning almennra réttinda, er að eðli sínu væru því sam-
fara að vera maður — réttar einstaklingsins gagnvart öðrum
aðilja — að sjálfu þjóðfélaginu eða ríkinu ekki undanskyldu.
Og enn í dag byggjast á rökum þessara yfirlýsinga hugmynd-
ir alls þorra manna á svæðum vestrænnar og norrænnar menn-
ingar um málfrelsi, félagsfrelsi, prentfrelsi, samvizkufrelsi,
jafnrétti fyrir lögum og dóinstólum o. s. frv. En það er hins-
vegar einog eitthvað sé farið að fýrnast yfir þá undirstöðu, sem
mannréttindakenningin byggði upprunalega á — og verður
alltaf að byggja á, eigi hún ekki að svífa í lausu lofti —: að rétt-
indin eru gagnkvœm eða m. ö. o.: réttindum þegnsins fylgja
skyldur — jafnóhjákvæmilega og hægri fylgir vinstri og skuggi
Ijósi. Sé önnur hliðin fóturn troðin, merst og meiðist hin lilið-
in einnig. Séu skyldurnar lítilsvirtar og afræktar, fara rétt-
indin óviðráðanlega forgörðum. Af þessu stafa vandræði hins
svokallaða lýðræðis hinna vestrænni landa, er byggt liafa hug-
myndakerfi sitt og þjóðfélagsháttu sína á Frelsisskránni og
Mannréttindayfirlýsingunni: í lýðræðislöndununr hefur sótt
æ meir í það hor.f, að einstaklingar og stéttir hafa hert æ gengd-
arlausar á kröfum sín vegna, þarí falin frávísun eða hundsun
réttmætra og nauðsynlegra krafa annarra í þeirra garð, svosem
um vinnuhollustu, heiðarleika í reikningum o. s. frv. F.n allt
bitnar þetta með fullum þunga á þjóðfélaginu sem slíku og það
hvor-t sem ríkið er beinn aðili eða ekki. Því þóað litið væri hjá
beinni sviksemi, þá veikir jiað þjóðfélagið, ef einhverjir hlutar,
einhverjar deildir eða stéttir þess líða undir slíkum „kröfum'
meira en hinir græða raunverulega. T. d. um þess háttar viðhorf
má nefna verkföll, sem beitt er án ábyrgðartilfinningar gagn-
vart þjóðfélaginu, til að reyna — eða stundum bara látast reyna,
— að knýja fram svonefndar kjarabætur fyrir takmarkaða stétt
þjóðfélagsþegna — kanski með lítilli athugun á eðli og afleið-