Jörð - 01.06.1948, Side 134

324
JÖRÐ
og umbrotalitlu þjóð. Það hörfar því af hólminum, en örlög
fulltrúa þess og handhafa valds þess verða ímynd hrörnunar
þess og hruns. Hann hefur árum saman fundið leika um sig
fjallvind aukins frjálsræðis þessarar þjóðar — og hafgolu nýs
framtaks, hefur fundið Skerjafjörðinn svo sem einangrast meir
og meir með öllu sínu úrelta ástandi, hefur fundið sjálfan sig
einangrast um leið og vitað sér fall búið — og svo hefur hann þá
hrörnað og visnað, stoðir vilja og sjálfsvirðingar fúnað, og þeg-
ar vegur valds hans er allur, þá er hann það og sjálfur.
Lýsingin á hinu erlenda valdi og fulltrúa þess er öll hin hóf-
legasta, og svo er hún einnig á myndun og vexti samtaka al-
mennings og þeirra forgöngumönnum, þar ekki viðhafðar nein-
ar áróðursýkjur. Hinn fyrsti fulltrúi hins komanda er maður,
sem hugsjónir lyfta upp yfir örbirgð og vesaldóm, en líka út
fyrir og upp fyrir takmörk raunveruleikans, hins mögulega.
Þessi snauði maður er fæddur til að gerast sáðmaður, en líka til
að falla, örmagnast á akrinum, áður en það verði uppskorið. er
hann hefur sáð. Svo koma hinir raunsæju, en um leið kaldrænu,
og taka við. Og af raunsæi sínu verður þeim það ljóst, að þeir
verða að girða akur sinn, ekki aðeinsvegnafjendaþeirra.heldur
— og engu síður til þess að koma í veg fyrir, að hinir snauðustu
og mest hjálparþurfi, þeir, sem ekki eiga málungi matar til
næsta dags, seðji hungur sitt á hinum grænu stráum, svo
að aldrei renni upp sú stund, að á akrinum myndist höfug öx.
Og hinni kaldrænu skynsemi, sem við öllu sér, fylgir freistarinn
og segir við hinn raunsæja foringja einvalaliðsins: Þú mættir
muna, hversu þú varst kvalinn, hæddur og smáður og þínir
troðnir niður í svaðið. Hlusta þú ekki á hjarta þitt, lát beiskju
þína styrkja vilja þinn til valds og öryggis, svo að þú megir
verða voldugur og hafa ráð manna í hendi þinni, og þeir munu
gerast þjónar þínir og þú munt metta þá úr lófa þínum. Og
svona standa sakir, þá er við bíðum þriðju sögunnar um þró-
unina í Skerjafirði.
Mannlýsingarnar í þessum bókum eru ljósar og trúar, og
lýsingarnar á lífi, kjörum og hugsunarhætti almennings hafa á
sér óvenju trúverðugan blæ, — og tekur þetta jafnt til gömlu
konunnar, sem hefur misst alla sína og deyr einmana í kofa