Jörð - 01.06.1948, Blaðsíða 159

JORÐ
349
konu hans. Meiri hluti sögunnar sé minna virði. Ég ncita því ekki, að nákvæm-
ast rakinn ferill og fróðlegastur um einstök atriði og blæbrigði þróunar sé í þess-
um fyrsta söguþriðjung. En þvx held ég hiklaust fram, að áframhaldið sé, eftir
atvikum, typiskt dæmi um íáðleysi vandaðs manns, en andvaralítils, sem biðið
hefur óvænt skipbrot á heiinilishamingju sinni — í öðru eins h'ka umhverfi,
sjálfu „ástandinu". Ég sé ekki betur en að söguþráðurinn sé rökrétt rakinn stig
af stigi,—þóað mátt hefði gera það ýmsa aðia vegu með jafnmiklum rétti, þá
kemur það ekkert málinu við. Og það er snjallt, sem hér er gert, að láta alvcg
undir sögulok verða xirslitahrynuna um sál og heill þessa rnanns með þeim
hætti, að hann kynnist þá um sömu mundir tveimur konum, sem eru fulltrúar
sinnar stefnunnar hvor: hels og heillai-,— láta hann kanna hyldýpi tómleikans
eftir samvistirnar við hina fyrrnefndu,— láta stíga uppúr hinum tóma sorta
sjálft „hið illa prinsípp, djöful sjálfsmettunarinnar, nakinn og án grímu“ og
þrýsta að honum óumflýjanleika endanlegrar uppgjafar — því sannleikurinn
sé bara lygil Hin konan verður honum sú stoð, sem Erpur forðum bauð
bræðrum sínum — þá er lífið í honum sjálfum hafði loks, aðþrengt til hins
ýtrasta, neytt sinna ýtrustu krafta — og fengið áorkað stefnubreytingu. Samt er
varla unnt að verjast tilfinningu um, að höf. hafi farið fullfljótt yfir sögu í
lokaþættinum, þó aldrei nema þar sé ýmislegt af því snjallasta og fegursta í
bókinni.
Sagan er áhrifamikill boðskapur kristinnar lífsskoðunar og lausnar á gátum
lífsins. Jafnframt er hún svo alsett spaklegtim og snjallt orðtiðum ummælum
um lífið, yfirborð þess og undirdjúp, að leitun hlýtur að vera á annari eins bók
i því efni meðal íslenzkra skáldsagna.—Ast ntilli föður og lítils barns hcfur og
varla verið betur eða jafnvel lýst f annarri íslenzkri skáldsögu.— Hin órímuðu
ljóð ertt sum mjög fögur. — Kvittanir höf. fyrir „heiðarlegt umtal" (fyrir munn
rithöfundarins, Áskels Arasonar) á auðvitað fremur að lesa „eftir andanum" cn
„bókstafnum"!
KRISTMANNI hefur stundum verið fundið það til foráttu, að sögur hans sétt
allar í ástum og jafnvel kynórum. Sannleikurinn er, að ástir og lofnir eru svo
mikilvægur liluti lífsins, að ekki er nema þakkarvert, að einn mesti skáldsagna-
höfundur vor hefur tekið sér fyrir í fullri alvöru að reyna að brjóta þá leggi til
mergjar. Og slíkt verður að gera í hispursleysi og tjóir ekki að fara í neina
sparðatýnings-rekistefntt við mikilhæfan og sæmilega háttvísan listamann um
slík efni. Því síður sem a. m. k. allar seinni skáldsögur Kristmanns bera vott inn
metnaðarríkari sannleiksleit og sannleiksvilja en jafnvel nokkurs annars höf-
undar, sent skrifað héfur skáldsögur á íslenzktt á sama tíma.
Varasöm einangrun
Fjárhagsráð hefur, sem kunnugt er, tekið röggsamlega í taumana til
að forða þjóðfélaginu frá að missa jafnvægið í utanríkisverzluninni.
Varasöm ráðstöfun er það þó, að hefta svo innflutning erlends lesmáls,
sem gert hefur verið. Það g e r i s t svo m i k i ð, nú á dögum, bæði
almennt og í einstökum greinum vísinda, tækni og bókmennta, að það
er beinlínis skaðlcgt að banna innflutning á völdum erlendum tíma-
ritum og bókmenntum. Því fremur, sem heimurinn er allur orðinn ein
lífræn heild.