Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Síða 187

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 187
erl ingUr JÓHannSSon
Þessi lýsing á lifnaðarháttum fólks í nútímaþjóðfélagi og afleiðingunum fyrir
heilsufar barna og unglinga, og sú staðreynd að aðgerðir heilbrigðisyfirvalda til að
reyna að draga úr vandanum hafa ekki heppnast, sýnir að beita þarf nýjum aðgerðum
til að ná árangri.
Breyttir lifnaðarhættir hafa haft það í för með sér að börn og unglingar eru nú mun
meira í „vörslu” annarra aðila en foreldra sinna en þau voru á árum áður. Flest börn
eru vistuð í leikskólum frá unga aldri og dvelja þar oftast allan daginn. Skóladagur-
inn í grunnskólanum er langur, sérstaklega þegar frístundaskóli/skólavistun og/eða
tómstundastarf er tekið með í reikninginn. Það er því ljóst að ef sporna skal gegn þeim
neikvæðu lífsstílsþáttum sem fylgja breyttum lifnaðarháttum fólks, gegna ekki ein-
göngu íþróttakennarar heldur einnig allir leik- og grunnskólakennarar lykilhlutverki.
Aukið hEilsuuppEldi í skólum
Viðhorf, kunnátta og þekking kennara í leik- og grunnskólum á heilsu og heilsutengdum
þáttum er því augljóslega ein af forsendum þess að mögulegt sé, í það minnsta, að
draga úr neikvæðri þróun heilsufarsþátta hjá börnum og unglingum. Því er mikil-
vægt að auka þekkingu kennara á þeim þáttum sem fylgja eða geta skýrt aukna offitu,
hreyfingarleysi og óhollt mataræði barna og unglinga. Einnig er æskilegt að kennarar
átti sig á afleiðingum neikvæðra lífsstílsþátta eins og offitu og tengslum þeirra við
andlega þætti jafnt sem félagslega.
Íþróttakennara- og íþróttafræðinám við Háskóla Íslands á Laugarvatni hefur tekið
miklum breytingum á undanförnum árum. Umfang námsins hefur breyst, en það var
lengt í þrjú ár og sett á háskólastig árið 1998, og nú er námið fimm ára háskólanám.
Hugmyndafræði og samsetning námsins hefur breyst mikið á undanförnum árum og
nú er aukin áhersla lögð á að útfæra námið út frá því umhverfi og þeim aðstæðum
sem börn og unglingar lifa við á Íslandi. Þetta er ekki auðvelt því þótt stærstur hluti
barna og unglinga sé í góðu líkamlegu formi, hreyfi sig reglulega og lifi heilsusamlegu
lífi er, eins og áður segir, nokkuð stór hluti barna og unglinga sem eru of þung, hreyfa
sig lítið og eru ekki við góða heilsu. Þessi staðreynd gerir auknar kröfur til íþrótta-
kennara því færni, kunnátta og þekking nemenda er mjög misjöfn. Í þessu samhengi
er vert að benda á að hið sama gildir um aðra kennara í grunnskólanum því umfang
kennarastarfsins hefur vaxið umtalsvert á undanförnum árum. Ástæður þess eru fyrst
og fremst þær að stærri hluti af uppeldi barna og unglinga fer nú fram í skólunum en
á árum áður.
mEnntun fAgfólks á sViði hEilsuuppEldis
Til að sporna við vaxandi heilsubresti meðal barna og unglinga í framtíðinni er mikil-
vægt að efla menntun og þekkingu íþróttakennara/íþróttafræðinga og annarra kenn-
ara á sviði forvarna og heilsuuppeldis. Heilsuuppeldi eða heilbrigðisfræðsla hefur á
undanförnum árum orðið æ veigameiri þáttur í starfi og viðfangsefnum starfsfólks