Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 134

MICHEL FOUCAULT
lengur hrein ímyndun eða „staðleysa“, heldur hluti af hversdagslífi okk-
ar. I textanmn, þar sem Foucault sernr hugsanir sínar fram á óvenju
skýran og afdráttarlausan hátt, leitast hann við að sýna fram á hversu
sundurleit og þverstæðukennd heimsmynd okkar og samfélag í raun eru.
Lífsrými okkar birtist sem safn óKkra rvma og xiðtekin mvnd þess leys-
ist upp í fjölskrúðug og flókin tengsl ólíkra staðhátta.
Benedikt Hjartarson
Sagan var, eins og menn vita, sú þráhyggja sem 19. öldin var heltekin af:
viðfangsefhi tengd þróun og stöðnun, viðfangsefhi tengd kreppmn og
hringrás, viðfangsefni tengd uppsöfnun hins liðna, offjölgun hinna látnu
og kólnuninni sem ógnaði heiminum.1 I öðru lögmáli varmaffæðinnar
fann 19. öldin mikilvægustu auðlindir goðsagna sinna. Oldin sem nú er
að líða væri e.t.v. fremur öld rýmisins. \dð hfum á öld þess sem gerist
samtímis, á öld hhðskipunarinnar, á öld hins nálæga og fjarlæga, þess
sem er hlið við hlið og á víð og dreif. Mð lifum á tíma þar sem heimur-
inn reynist, að mínu mati, vera net er tengir saman punkta og spinnur
sína eigin flækju ffemur en mikilfenglegt líf er þróast með túnanum.
Kannski má segja að mörg þeirra hugmyndafræðilegu átaka sem blása lífi
í ritdeilur samtíma okkar eigi sér stað á milli trúrækinna afkomenda tím-
ans og harðvítugra íbúa rýmisins. Formgerðarstefhan, eða það sem
menn flokka a.m.k. undir þetta ffemur almenna heiti, er tilraun til að
koma á safni tengsla á milli þátta, sem hægt hefur verið að greina í sund-
ur í tímans rás, þannig að þeir birtast hhð við hlið, sem andstæður, iunn-
ir hver af öðrum, eða í stutm máli sem einskonar heildstæð uppstilling.
I raun og veru er tilgangurinn ekki sá að afneita tímanum; þetta er
ákveðin aðferð til að takast á við það sem kallað er tími og það sem kall-
að er saga.
Hér skal þó tekið ffam að það rými sem kemur nú upp við sjóndeild-
arhring umhugstmarefha okkar, kenninga og kerfa er engin nýjung.
Sjálft rýmið á sér sögu innan hins vestræna reynsluheims og það er ekki
hægt að sniðganga hvernig tíminn fléttaðist á örlagaríkan hátt saman við
rýmið. Ef lýsa á þessari sögu rýmisins í mjög grófum dráttum má segja
1 [Þýðingin er gerð eftir endurútgáfu textans í: M. Foucault. Dits et c'crits 1954-1988.
5. bindi, 1980-1988. Éditions Gallimard, 1994, bls. 752-762.]