Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2010, Síða 42

42
nýaldar, t.d. flokkunarfræði Linnaeus.55 Safnskráin nefnir jafnframt mun-
ina og raðar þeim í bækur samkvæmt hefðbundnu stigveldi náttúrunnar.
Sú skoðun var til skamms tíma viðtekin meðal fræðimanna sem fjalla
um þetta tímabil að öllu ægði saman á myndinni af safni Worm og að þess-
ari ægilegu óreiðu væri ætlað að vekja undrun lesandans. Með öðrum
orðum töldu margir að furðustofan stillti mununum upp sem furðuverk-
um einmitt með því að staðsetja þá handan við alla röð og reglu.56
Furðustofan vekti þannig undrun með því að leysa upp flokkunarkerfin og
kynna munina sem fullkomlega nýja og einstaka þar sem þeir væru óflokk-
aðir og stæðu utan alls röklegs samhengis.
Þessi túlkun var hrakin allhressilega í grein sem Camilla Mordhorst
birti árið 2002 um kerfið í safni Worm. Á einfaldan og sannfærandi hátt
sýnir Mordhorst fram á að frá líkömnuðu sjónarhorni – sjónarhorni þess
sem sjálfur stígur inn í safnið eins og það er sýnt á myndinni – er sýningin
afskaplega kerfisbundin. Í ofanálag er kerfið nákvæmlega það sama og í
safnskránni. Ef maður skoðar innihaldið frá hægri til vinstri sést að mun-
unum er raðað í sömu röð og bækur i-iV, samkvæmt hinni klassísku skipt-
ingu náttúrunnar í þrjú ríki. Fyrirkomulagið líkist meira að segja köflunum
innan hinna fjögurra bóka safnskrárinnar.57 Kaflaskipan skrárinnar og
myndin á titilsíðunni byggir á og vitnar um samskonar beislun náttúrunn-
ar. Þær henda reiður á óreiðunni með ná kvæmlega sama, kerfisbundna
hættinum.
Myndin af safninu fylgdi einnig útgáfunni af safnskránni frá árinu 1642
og Ole Worm sendi eintak til margra sem hann átti í bréfaskiptum við.
Svarbréf frá Arngrími lærða Jónssyni, dagsett 11. ágúst 1642, er áhugavert
vegna þess sem þar má greina um viðtökur slíkra safna. Bréf Arngríms
gefur okkur vísbendingu um þýðingu furðustofanna fyrir samtíðarmenn:
Það á eftir að koma fram að ég er gagntekinn af undrun yfir
því hve langt fyrir ofan og utan skilning minn spegilmyndin
55 Mary Baine Campbell, Wonder & Science. Imagining Worlds in Early Modern Europe,
ithaca og London: Cornell University Press, 1999, bls. 80–82.
56 Steven Mullaney, „Strange Things, Gross Terms, Curious Customs. The
Rehearsal of Cultures in the Late Renaissance“, Representing the English Renaissance,
ritstj. Stephen Greenblatt, Berkeley, Los Angeles, London: University of
California Press, 1988, bls. 65–92, hér bls. 67.
57 Camilla Mordhorst, „Systematikken i Museum Wormanium“, bls. 204–218, hér
bls. 67; sjá enn fremur Camilla Mordhorst, Genstands fortællinger. Fra Museum
Wormianum til de moderne museer.
VALDiMAR TR. HAFSTEin