Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2010, Side 145

SAFnFRÆÐSLA: STAÐA OG (Ó)MÖGULEiKAR
145
umfjöllun um íslenskt safnastarf má finna áhersluþætti sem viðhalda þessu
kerfi á þann hátt að forsendur fræðslu séu safnanna og sýninganna, en ekki
safngestanna. Í tímariti Félags íslenskra safnmanna frá 1989 fjallar Bryndís
Sverrisdóttir um safnkennslu og segir: „Með safnkennslu er átt við skipu-
lagðar heimsóknir skólanema á söfn, þar sem tekið er á móti nemendum
og safngripir útskýrðir fyrir þeim, eða þeir fá í hendur ákveðin verkefni til
að vinna meðan á heimsókninni stendur“.51 Í umfjöllun um söfn og hlut-
verk þeirra 1997 sagði Lilja Árnadóttir: „Kynning og fræðsla er veigamik-
ill þáttur starfseminnar […]. Á þessu sviði eru viðfangsefnin ærin og hér
þarf að kanna hvort færar nýjar leiðir finnast til að geta aukið notkun safn-
anna í kennslu jafnframt því sem söfnin þyrftu að geta haft á boðstólum
kennslu og upplýsingaefni sem samið er á forsendum safnanna sjálfra og
sýninganna“.52
Ef einungis er unnið út frá forsendum safna og sýninga er hætt við því
að fagið safnfræðsla staðni og verði einungis þjónusta. Þjónusta krefst lið-
legheita en ekki faglegrar nálgunar í kennslufræði eins og að taka mið af
þroska eða áhuga safngesta. Safnfræðsla felst í fleiru en að miðla upplýs-
ingum með ríkri þjónustulund. Leiðsögn og fræðsla á safni þarf að taka
mið af þeim sem hennar njóta og þarf að miðast við það sem fyrir augu ber
svo að safngestir verði ekki einungis þöglir áheyrendur eða viðtakendur
heldur einnig virkir þátttakendur í mótun eigin þekkingar.
Valfrelsi
Safni hefur verið lýst sem stofnun opinni almenningi sem ætluð er til pers-
ónulegs þroska og þekkingar og þá í ljósi þess að þar ríkir valfrelsi.53
Valfrelsi (e. free-choice learning) er kennslumódel sem felst í því að safngest-
ur tekur sjálfstæða ákvörðun um hvað vekur áhuga hans og löngun til að
skoða betur í stað þess að fylgja fyrir fram ákveðnu ferli líkt og að læra af
námsbók þar sem fróðleikur er útskýrður. Safnrannsóknir um háttalag
fólks á safni hafa yfirleitt miðast við að kanna hvað safngestur lærir að
heimsókn lokinni í stað þess að kanna eða spyrja: „Hvernig getur safnið,
51 Bryndís Sverrisdóttir, „Um safnkennslu“, bls. 56.
52 Lilja Árnadóttir, „Hafa söfnin rækt hlutverk sitt?“, Íslenska söguþingið 28.–31. maí
1997. Ráðstefnurit II, ritstj. Guðmundur J. Guðmundsson og Eiríkur K. Björnsson,
Reykjavík: Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands/Sagnfræðingafélag Íslands, 1998,
bls. 88–93, hér bls. 91–92.
53 John Falk og Lynn Dierking, Learning from Museums, Walnut Creek: Rowman &
Littlefield, 2000, bls. xii.