Skírnir - 01.01.1968, Side 71

SKÍRNIR ÁTRÚNAÐUR HRAFNKELS FREYSGOÐA 69
Einsætt er, að fyrirmyndir, sem sóttar eru til biblíunnar eða ann-
arra rita kristinnar kirkju, geta oft borið með sér víðtækari merk-
ingu en virzt getur í fljótu bragði, enda er hér um að ræða vanda-
mál, sem bókmenntafræðingar verða sífellt að hafa í huga.
Lítum nú snöggvast á söguna. Hrafnkell Freysgoði er auðugur
og voldugur höfðingi, sem fremur lúalegan glæp, er hann vegur
varnarlausan og saklausan smalamann sinn. Síðan er honum refs-
að harkalega fyrir tiltækið; hann er gerður útlægur, er látinn sæta
líkamlegum meiðingum, og hann er sviptur að heita má aleigu sinni.
A velgengnisárum sínum hafði Hrafnkell dýrkað og elskað Frev, og
hafði svo mikla elsku á hestinum Freyfaxa að hann hét að drepa
hvern sem riði honum leyfislaust. Slíkt verður smalamanni á, og
fyrir þetta afbrot verður Hrafnkell honum að bana. I fátækt sinni
og niðurlægingu fréttir Hrafnkell, að hofið og goðin heima á Að-
albóli hafi verið brennd að köldum kolum og hestinum Frevfaxa
hafi verið týnt. Þá verður Hrafnkatli að orði: „Ég hygg það hégóma
að trúa á goð“. Og sagðist hann þaðan af skyldu aldrei á goð trúa,
og það efndi hann síðan, að hann blótaði aldrei. Hugarhvarf Hrafn-
kels er næsta merkilegt, og er lítill ávinningur að taka söguna sem
örugga heimild um slík sinnaskipti í heiðnum sið. Verður það næst
fyrir að athuga fyrirmynd höfundar að þessu tilsvari Hrafnkels.
í íslenzku hómilíubókinni er svo að orði komizt, að nágranni
Jobs hafi sagt við hann: „Get ég að það sé hégómi mikill er þar hef-
ur á trúað“.2 Mun þetta eiga við fimmtánda kafla Jobsbókar (31.
vers), en í nýjustu biblíuþýðingu vorri hljóðar ritningarstaðurinn
á þessa lund: „Hann reiði sig ekki á hégóma; hann villist, því að
hégómi verður umbun hans“. Nágranni Jobs, sem hermir þessi
merkilegu orð, er Elífas frá Teman, og eru þau tekin úr ræðunni um
hinn óguðlega. Er það vissulega ekki illa til fundið, að Hrafnkell
er látinn beita þeim eftir hrakninguna. Ef til vill hefur það einnig
ýtt undir höfund Hrafnkels sögu að leggja þau í munn söguhetjunni,
að hann hefur ýmislegt sameiginlegt með Job sjálfum, eins og þá
stendur á, þótt þá skilji á um það, sem mestu máli skiptir: Job er
mikill guðsmaður og stenzt allar freistingar og þolir allt, sem á
hann er lagt, án þess að hvika frá trúnni á Jahve. En Hrafnkell
fleygir goðum sínum á glæ, þegar þau hafa brugðizt honum. Job er