Skírnir - 01.01.1968, Side 95

SKÍRNIR
FYRIRLESTUR UM SlfiFRÆÐI
93
Leyfið mér áður en ég sný mér að eiginlegu efni þessa fyrirlesturs
að segja nokkur inngangsorð. Mér finnst ég muni eiga ákaflega
erfitt með að láta hugsanir mínar í Ijósi við yður, og ég held að
erfiðleikar mínir í þeim efnum verði bærilegri en ella ef ég nefni
þá nú þegar í upphafi máls míns. Hinn fyrsta þessara erfiðleika er
næstum ástæðulaust að nefna. Hann er sá að enska er ekki móður-
mál mitt, og því skortir mig mjög þá nákvæmni og þau blæbrigði
tjáningarinnar sem eru eftirsóknarverð hverjum þeim sem fjallar
um flókið efni. í þessu viðfangi get ég aðeins beðið yður að auka
mér leti og reyna yðar bezta til að skilja þrátt fyrir öll mín brot
gegn lögmálum enskrar tungu. Annar erfiðleikinn sem ég vil nefna
er sá að margir yðar hafa að öllum líkindum komið hingað í kvöld
við öðru búnir en því sem ég mun segja. Og til þess að taka af öll
tvímæli vil ég segja nokkur orð um ástæðurnar til efnisvals míns.
Þegar fyrrverandi ritari þessa félagsskapar sýndi mér þann heiður
að bjóða mér að tala hér á fundi svaraði ég þegar játandi. Og ég
sá í hendi mér að þetta tækifæri bæri mér að nota til að fjalla um
eitthvert efni sem ég væri áfram um að tala um við yður. Og þar
með að tækifærið mætti ég ekki misnota til þess að halda hér til
dæmis fyrirlestur um rökfræði. Ég kallaði það misnotkun því að
til þess að útskýra vísindalegt vandamál fyrir yður þyrfti heilan
flokk fyrirlestra en ekki klukkustundar spjall. Annar kostur hefði
verið sá að flytja yður „alþýðlegt fræðsluerindi“ eins og það er
kallað, það er að segja fyrirlestur saminn í því skyni að telja yður
trú um að þér skiljið eitthvað sem þér skiljið í rauninni alls ekki,
og fullnægja þar með einni lægstu hvöt nútímafólks (að mínu viti),
nefnilega yfirborðsforvitni um nýjustu uppgötvanir vísindanna.
Þessum kostum hafnaði ég og ákvað að ræða í þeirra stað efni
sem mér virðist mjög mikilvægt - í þeirri von að mér megi auðn-
ast að hjálpa yður til að hugsa skýrar um þetta efni (jafnvel þótt
þér reynizt vera mér ósammála með öllu). Þriðji og síðasti erfið-
leikinn er sameiginlegur flestum tilraunum til að fjalla um heim-
spekileg efni í löngu máli. Hann er sá að áheyrandinn fær með engu
móti komið auga á hvort tveggja í senn: leiðina sem farin er og
leiðarlokin. Annaðhvort hugsar hann með sér: „Ég skil nógu vel
hvað hann segir, en hvaða tilgangi þjónar það?“ Eða hann segir
við sjálfan sig: „Ég sé hvað hann ætlar sér að sýna fram á, en