Skírnir - 01.01.1968, Page 175

skírnir ritdómar 173
sýnir, að þörf er á meiri rannsóknum á sögu Islands til að hægt verði að anna
eftirspum á þann hátt, að við sé unandi.
Jón Margeirsson
THE ICELANDIC FAMILY SAGA
An analytic reading by Theodore M. Andersson
Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 1967
Höfunddr þessarar bókar hefur áður gert góða grein fyrir ýmsum kenningum
varðandi uppruna íslendingasagna í bókinni The Problem of Icelandic Saga
Origins (1964), en snýr sér nú að krufningu sagnanna. Hann kvartar undan
því að íslendingasögur hafi lítt verið kannaðar frá hreinu bókmenntalegu
sjónarmiði, heldur hafi slík viðhorf þokað fyrir yfirdrottnun fílólógíunnar, í
bezta falli hafi ein og ein saga verið skoðuð, en þá án samhengis við aðrar
sögur. Hér hefur því skort yfirlitsrannsókn. Ur þessu vill höfundur bæta, enda
tilgangur bókarinnar skv. formála “to come to grips with the family saga as
formal narrative” og skapa umræðugrundvöll “for discussing the saga as a
literary form with specific literary characteristics”.
Bókinni er skipt í tvo hluta, er höfundur kallar “Theory” og “Analysis”.
I fyrri hlutanum setur hann fram kenningar varðandi byggingu sagnanna, frá-
sagnaraðferð og skyldleika við hetjukvæði Eddu, kenningar sem eiga að
gilda um íslendingasögur sem heild og sýna fram á einingu þeirra sem bók-
menntagreinar. í síðari hlutanum er birt rannsókn á 24 íslendingasögum, sem
geymir undirstöður kenninganna í fyrri hluta, og auðveldar það lesandanum
að ganga úr skugga um réttmæti kenninganna og kynnir honum einstakar
sögur í samanþjöppuðu formi.
Þegar meta skal kenningar Anderssons ber fyrst að líta á undirstöður
rannsókna hans, efni það sem hann tekur til meðferðar og byggir athuganir
sínar á. Það er veigamesti þáttur rannsóknanna og á því veltur traustleiki
þeirra. Höfundur rannsakar 24 sögur, sem gefnar hafa verið út í íslenzkum
fomritum, 2.-12. bindi, en undantekur Eiríks sögu rauða og Grænlendinga-
sögur af því þær séu „annars eðlis“ og Svarfdælu og Fljótsdælu af því þær
séu ófullgerðar. Auk þess er sleppt öllum sögunum í 14. bindi ísienzkra
fornrita án nokkurra skýringa. Að vísu má telja Gunnars sögu Keldugnúps-
fífls síðborning er standi utan við eiginlega ritun íslendingasagna, enda oft
talin samin á 15. öld. En ekki fæ ég séð hvað réttlætir að höfundur sleppir
Kjalnesinga sögu, Víglundar sögu, Króka-Refs sögu, Þórðar sögu hreðu og
Finnboga sögu úr rannsókn sinni, og vítavert er að gera það athugasemda-
laust. Slíkt samræmist ekki vinnubrögðum vísindamanna. Hér er með öðr-
um orðum sleppt 9 sögum, sem jafnan era taldar til íslendingasagna, og það