Tímarit Máls og menningar - 01.11.2012, Page 115

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 4 115
daga. Hugsaðu þér þögnina hérna og
myrkrið. […]““ Samræður þeirra félaga
enda svo í frekari vangaveltum um
„íslenska menningu“ og fulltrúa hennar,
sem er útgerðarmaður sem er „ákafur
lesandi Arnalds, „áskrifandi“ að verkum
Arnalds“ (51–52). Hér mætti lesa kergju
í garð þess höfundar Íslands sem nýtur
hvað mestrar velgengni, heima sem
heiman, og hefur að auki átt mikilvæg-
an þátt í því að auka veg og virðingu
afþreyingarbókmennta á Íslandi. En
jafnframt felur tilvísunin í sér samtal
við verk Arnaldar, bæði hvað varðar
stöðu þeirra innan takmarkaðs umfangs
afþreyingarbókmennta í íslensku bók-
menntalandslagi, og svo þá einföldu
staðreynd að Arnaldur fjallar líka um
auðnina í verkum sínum, en bróðir aðal-
persónu bókanna týnist í hríðarbyl á
fjalli og mótar sá atburður ekki aðeins
perónuna Erlend Sveinsson heldur setur
óvægin íslensk náttúra og ‚íslensk
menning‘ mark sitt á bækurnar allar.
Erlendur lögreglumaður situr í frístund-
um og les ritið Hrakninga og heiðarvegi
og annað rótgróið þjóðlegt lesmál um
villur á öræfum, en segja má að Hálend-
ið sé að sínu leyti nokkurs konar 21.
aldar innlegg í þá bókmenntagrein.
Steinar Bragi sýnir því á ýmsan hátt
meðvitund sína um formið, sögu þess
og stöðu innan íslenskra bókmennta og
menningar. Hann vinnur markvisst
með hrollvekjuformúluna og nýtir hana
vel. Þetta kemur meðal annars fram í
persónunum, sem eru allar frekar klisj-
aðar, bæði fjórmenningarnir, sem eru
dæmigert glamúrfólk úr miðbæ Reykja-
víkur, og gamla fólkið sem býr á
bænum, en þau eru ekta fulltrúar furðu-
legra – og á stundum ógnandi – íbúa
landsbyggðarinnar. Þessi tök á forminu
eru örugg og tilgerðarlaus, en þar skiptir
einmitt miklu máli fyrrnefnd meðvit-
und, sem þó verður aldrei íþyngjandi.
Jafnfram því að tefla fram viðeigandi
klisjum í persónusköpum heldur höf-
undur þétt utanum söguna sem hroll-
vekju. Hin hreina hrollvekja kemur hvað
best fram í lokaköflunum þar sem fjór-
menningarnir tapa endanlega tökum á
tilverunni og umhverfinu, og týnast
einn af öðrum inn í heim hryllingsins.
Fyrst til að verða fyrir barðinu á hinum
óþekktu óvættum er Anna, en það er vel
við hæfi því fram hefur komið að hún
búi yfir afar ríkri kynhvöt – samkvæmt
hrollvekjuformúlunni er kynlíf alltaf
banvænt. Hin týnast svo burt eitt af
öðru og að lokum virðist Vigdís ein hafa
lifað af, en þó ekki heil, eins og áður
hefur komið fram. Þetta er líka sam-
kvæmt formúlunni, Vigdís hefur alltaf
verið rödd skynseminnar og rík hefð er
fyrir því að slík kvenpersóna sé sú eina
sem eftir stendur.7 Hvað það er sem
verður þeim að falli er þó aldrei ljóst,
ógnin er aldrei skýrð eða afhjúpuð, þó
lesandi hafi fengið fjölmargar vísbend-
ingar þá vísa þær allar í ólíkar áttir.
Meðal annars kemur í ljós að húsið er
alls ekki hús, heldur klettur, ef marka
má myndir sem lögreglan sýnir Vigdísi.
Reyndar sýnist Hrafni húsið í fyrstu
vera klettur, eftir að hann hefur keyrt
inn í það:
Fyrir framan bílinn var náttmyrkrið
þéttara, eins og klettur teygði sig upp í
himininn og gnæfði yfir þeim, dimmur
og þögull. Hrafn velti því fyrir sér hve-
nær sólin kæmi upp, hvort hún næði yfir
brúnina á þessu svarta ferlíki […]. (13)
En svo léttir þokunni í höfði hans og
hann sér að kletturinn er í raun hús,
svart hús á svörtum sandi. Nema þegar í
ljós kemur að húsið er í raun klettur,
eins og hann hélt fyrst, þá hlýtur lesandi
að velta fyrir sér hvort allt það sem á
milli fer hafi aðeins verið ofskynjanir,
kallaðar fram af neyslu áfengis og eitur-