Hugur - 01.01.2015, Page 76

76 Sigríður Þorgeirsdóttir
vantar enn, að kanna hið óskýra.30 Hvað átti Nietzsche við þegar hann skrifaði:
„Ég skrifaði verkin mín alltaf með öllum líkama mínum og öllu mínu lífi: Ég veit
ekki hvað ‚hrein vitsmunaleg‘ vandamál eru“?31 Með þessu gefur hann til kynna
að við höfum heimspeki í líkamanum áður en við tjáum hana með hugtökum eða
kenningum.32 Irigaray setur fram keimlíka hugmynd þegar hún talar um neikvæð
viðbrögð starfsbræðra við heimspeki sinni:
Þeir þoldu ekki að ég reyndi að hugsa sem lifandi vera, það er sem kyn-
vera [e. sexuate being]. Þeir heimtuðu að ég hugsaði sem hvorugkyn,
hlutlaus lifandi vera. Það er allsendis ógerlegt. Sérhver hugsun er kyn-
leg [e. sexuate] jafnvel þótt hún sé ekki viðurkennd sem slík, jafnvel af
hugsuðinum sjálfum. Eingöngu tæknilegar eða vélrænar athugasemdir
eða orðræður geta verið kynlausar en þær hefjast eða beita hugsun án
þess að hugsa. Vél getur beitt hugsun en hún getur ekki hugsað sjálf. Því
miður þá fara sumir menntamenn ekki lengra en að vélrænu stigi eða
eftirhermustigi vitsmunalegrar virkni.33
Heimspekileg iðja er ekki einungis upprifjunaræfing sem felst í að muna eftir
hugtökum úr verkum heimspekinnar og raða þeim saman á nýjan, athyglisverðan
hátt. Sértæk hugtök eiga rætur í vísindalegri og hlutlægri hugsun þar sem gert er
ráð fyrir að rannsakandinn sé settur í sviga að því leyti sem hann er líkamsvera
sem hefur kenndir og finnur til. Heimspeki er ekki hlutlæg, vísindaleg hugsun
sem krefst þess að setja heimspekinginn sem lifandi veru í sviga jafnvel þótt hún
þurfi að gæta vissrar fjarlægðar og óhlutdrægni. Heimspeki er lífs- og þankamáti
lifandi veru og ekki bara orðræða sértækra kenninga.34 Grundvallarhugmynd
„focusing“ eða hugsunar á brúninni er sú að líkamar okkar hafi að geyma lifaða
reynslu og séu jafnframt uppspretta einstaklingsbundinnar hugsunar. Líkamar
okkar eru eins og bók lífs okkar. Öll okkar reynsla, þekking og upplifun er skráð
á þessa bók og er okkur misaðgengileg. Það sem er átt við hér er að við verðum
sem heimspekingar að geta nálgast uppsprettur fersks tungutaks í líkama okkar, í
þeirri reynslu og þekkingu sem við búum yfir og er varðveitt þar. Heimspekingar
hafa bara sig sjálfa. Það er í senn eymd og tækifæri heimspekinnar sem einnar
vísindagreinar meðal annarra. Heimspekingar verða sjálfir að úthugsa hugtök og
sannreyna þau og það krefur þá um meira en að lúta lögmálum rökfræðinnar í
hugtakabundinni hugsun. Heimspeki hefur sérstöðu sem fræðigrein. Hún beitir
ekki raunvísindalegum aðferðum náttúruvísinda og empírískum rannsóknarað-
ferðum félagsvísinda. Heimspeki er heldur ekki bara ljóðræn hugsun. Hún er
sérstök tegund hugsunar. Sjálf heimspekingsins er meira en sjálfsvitund eða vits-
munalegt, ígrundandi sjálf. Sjálfið er sjálfsleiðréttandi í skilningi sínum. Það er
30 Gendlin, 2004: 1.
31 Nietzsche, 1980: KSA 9, 4 [285], 170.
32 Stegmaier, 2011:10–11.
33 Irigaray, 2016: Blaðsíðutal ekki ljóst fyrr en bókin sem greinin er í kemur út síðar á árinu.
34 Schustermann, 2012: 3.
Hugur 2015-5.indd 76 5/10/2016 6:45:14 AM