Hugur - 01.01.2016, Page 151

Hugur - 01.01.2016, Page 151
 Frá skoðunum til trúnaðar og aftur til baka 151 Takið nú eftir því að í rannsókninni sem lýst var hér að ofan leiðir (b) af sér (a), enda er ekki hægt að vera bankastarfsmaður sem er virkur í femínistahreyf- ingunni án þess að vera bankastarfsmaður. Bayesísk þekkingarfræði kveður því á um að ekki geti verið skynsamlegt að leggja meiri trúnað á (b) en (a). Við nánari umhugsun kemur þetta ágætlega heim og saman við það sem flestir, ef ekki allir, telja að sé rétt svar við spurningunni sem Tversky og Kahneman lögðu fyrir þátt- takendurna í rannsókninni: Þótt margir svari því til að (b) sé líklegra en (a) þegar spurningin er fyrst lögð fyrir þá, átta flestir, ef ekki allir, sig á því við nánari um- hugsun að þetta getur ekki verið rétt. Tversky og Kahneman nýttu sér svo þessa staðreynd til að færa rök fyrir því að rökhugsun mætti skipta í tvö ólík „kerfi“ sem væru misvel til þess fallin að taka skynsamlega afstöðu til hluta.13 Rétt er að vekja athygli á því að sú niðurstaða að ekki geti verið skynsamlegt að leggja meiri trúnað á (b) en (a) fékkst í bayesískri þekkingarfræði með því að sanna tiltekna líkindafræðilega reglu og beita henni svo á dæmið sem um ræðir. Þessari aðferð er hægt að beita almennt í bayesískri þekkingarfræði þegar við stöndum frammi fyrir þekkingarfræðilegu álitamáli. Með þessum hætti er líkindafræði óspart notuð innan bayesískrar þekkingarfræði til að svara heim- spekilegum spurningum með því að sanna viðeigandi líkindafræðireglur. Sem dæmi um álitamál sem reynt hefur verið að leysa með þessum hætti má nefna hvort og að hvaða marki treysta skuli sérfræðingum,14 hvort staðfestar forspár vísindalegra kenninga séu betri rök fyrir þeim en annars konar athuganir sem styðja kenningarnar,15 og hvort sú staðreynd að hlutur af tilteknu tagi hefur ekki fundist, leiði líkur að því að engir slíkir hlutir séu til.16 Sú líkindafræðilega regla sem oftast er beitt í heimspekilegum umfjöllunum af þessu tagi er sú sem kenningin sjálf er nefnd eftir, regla Bayes (e. Bayes’ theorem).17 Til að átta okkur á þessari reglu þarf fyrst að skilja hugtakið skilyrtar líkur (e. conditional probability) og setja fram örlítið táknmál. Skilyrtar líkur eru líkurnar á því að eitthvað sé satt að því gefnu að eitthvað annað sé satt. Þetta er skrifað „p(A|B)“, sem stendur þá fyrir líkurnar á því að A sé sönn að því gefnu að B sé sönn.18 Rétt eins og röklegu tengslin milli A1 og A2 tengja saman líkurnar á A1 og A2 samkvæmt rökleiðslureglunni sem við skoðuðum hér að ofan, þá mynda skil- yrtu líkurnar á A að gefnu B tengsl milli þess hvaða líkur eru á A annars vegar og B hins vegar. Um þetta fjallar regla Bayes, sem setja má fram á eftirfarandi formi: Regla Bayes. p(A | B)= p(A)p(B | A) p(B) 13 Ekki verður farið nánar út í þessa sálma hér, en áhugasömum er bent á nýlega metsölubók Daniels Kahneman, Thinking, Fast and Slow, Kahneman 2011. 14 Sjá Goldman 2001. 15 Sjá til dæmis Horwich 1982 og Maher 1988. 16 Sjá Sober 2009, Strevens 2009 og Finnur Dellsén 2016. 17 Reglan er kennd við 18. aldar prestinn Thomas Bayes (1701–1761). Bayes setti regluna þó fram á dálítið öðru formi og hafði engin bein áhrif á þróun bayesískrar þekkingarfræði að öðru leyti. 18 Í líkindafræði eru skilyrtu líkurnar p(A|B) yfirleitt skilgreindar sem p(A&B)/p(B). Með þessa skilgreiningu að vopni er hægur leikur að sanna reglu Bayes á því formi sem hún er sett fram í textanum. Hugur 2017-6.indd 151 8/8/2017 5:53:54 PM
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.