Hugur - 01.01.2016, Side 173

Hugur - 01.01.2016, Side 173
 Sköpun, kerfi og reynsla 173 og mismunandi tegundir reynslu séu mikilvægari hugmyndasvæði þegar kemur að því að greina það samhengi sem skapandi hugmynd eða athöfn á sér stað í. Skapandi hugsun eða athöfn hefur þá stöðu í heiminum að innifalin í henni er breyting. Hún hefur því það viðrím (e. direction of fit) að orka á heiminn. Eins og ég rakti að ofan, þá er ekki hvaða nýju hugmynd sem er rétt lýst sem skapandi hugmynd. Það er ekki aðeins það að sumar nýjar hugmyndir séu ein- vörðungu nýjar, en ekki skapandi (eins og þegar hefur verið gerð grein fyrir), heldur einnig það að sumar hugmyndir eru nýjar, en jafnframt svo fjarlægar eða á skjön við það samhengi sem þær eru settar fram í að þær hafa enga merkingu. Við getum tekið sem dæmi nýjar setningar í tungumáli, ef þær hafa ekki áhugaverða merkingu, þá skiptir ekki máli að þær séu nýjar, og málfræðilega réttar. Ástæðan fyrir þessu er sú að skapandi hugsanir og aðgerðir, rétt eins og aðrar hugsanir og aðgerðir, eiga sér stað í ákveðnu samhengi og samhengið ræður miklu um það hvort þær eru nothæfar, og um það hvort þær teljast nýjar eða skapandi. Skapandi hugsun orkar því ekki einvörðungu á heiminn, hún er ekki hvaða breyting sem er, heldur breyting sem sækir merkingu sína í það samhengi sem hún sprettur af og henni er ætlað að hafa áhrif á. Skapandi hugsun eða athöfn orkar þannig ekki einvörðungu á heiminn, heldur er hún líka lýsing á heiminum eins og hann kemur okkur fyrir sjónir. Skapandi hugsun eða athöfn hefur því líka það viðrím að vera lýsing eða tilfærsla frá heimi til hugar. Þetta tvíeðli skapandi hugsunar eða athafnar kemur berlega í ljós þegar við leiðum hugann að þeirri upp- lifun eða reynslu sem fólgin er í því að hugsa skapandi hugsun, eða framkvæma skapandi athöfn. Reynsla af því tagi er auðvitað mismunandi og ekki óbrigðull mælikvarði. Þrátt fyrir það er hægt að sækja í hana vísbendingar um það hvað skapandi hugsun þarf að hafa til að bera. Fyrir það fyrsta tilheyrir þeirri reynslu upplifun á samhengi og aðstæðum sem skapandi hugsun eða athöfn er ætlað að hafa áhrif á. Samofin við þá upplifun er tilfinning fyrir því að vera gerandi, að vera ekki einvörðungu leiksoppur aðstæðna, heldur gerandi og breytandi í þeim aðstæðum sem blasa við. Sú upplifun, að hafa eitthvað með útkomu aðstæðna að gera með því að vera gerandi í þeim, er mikilvæg hér og hún er tvíþætt. Annars vegar sem upplifun á þeim aðstæðum sem um ræðir, og hins vegar sem upplifun á því að setja fram hugsun eða athöfn sem breytir þeim aðstæðum, yfirleitt til hins betra. Hér verður þó ekki lagt mat á hvað felst í betra í þessu samhengi. Við kom- um þar aftur að þeim gildisdómi sem virðist innbyggður í okkar eigin hugmyndir um skapandi hugmyndir. Það samhengi sem skapandi hugsun eða aðgerð fæðist inn í og á að hafa áhrif á, er hér skilið eftir nánast óskilgreint, enda ekki markmið greinarinnar að setja fram skilgreiningu á því. En til þess að gefa einhverja hugmynd verður hér fjallað stuttlega um það. Aðgengi geranda (eða einstaklings) að þessu samhengi er háð ákveðnum þekkingarfræðilegum skilyrðum, við þurfum að hafa skilning á þeim þáttum sem samhengi samanstendur af, til þess að þeir séu hluti af því samhengi þar sem við setjum fram hugsanir okkar eða framkvæmum athafnir. Ég get ekki verið skapandi með því að semja ljóð á kínversku, þar sem ég hef engan skilning á því tungumáli. Hvernig best er að gera grein fyrir þessum þekkingarfræðilegu Hugur 2017-6.indd 173 8/8/2017 5:54:00 PM
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.