Úrval - 01.12.1943, Blaðsíða 41

ÖLD GERVIEFNANNA
39
samsetningarintiar, sem endast
mun jafn-lengi og vel og efnið
sjálft. Varast skyldi að hugsa
sér, að gerviefni séu framleidd
til þess að spara málma. I ótal-
mörgum tilfellum eru þau miklu
hentugri en málmar, enda allt
annars eðlis.
Efnasamsetning gerviefna er
mjög flókin, og má segja að
efnafræðingar skilji hana ekki
til fulls. Sameindir þeirra eru
tiltölulega stórar, þótt ósýni-
legar séu, og er sameinda-þyngd
efnanna á máli efnafræðinga
talin allt að 100.000. Venjulega
hefst framleiðsla allra snögg-
storknandi gerviefna á blöndun
tveggja lífrænna vökva, sem
eru hitaðir og þéttast síðan.
Bakelite er til dæmis framleitt
á þann hátt, að karbólsýra og
formaldehyde eru hitaðar sam-
an og leiddar í þétti. Gervi-
harpix er skilinn frá vökvan-
um, blandaður dufti og síðan
rennt í mót og pressaður í form
við hér um bil 175 stiga hita.
Úr steypumótunum kemur efn-
ið fagurgljáandi, og þarf lítið
annað að gera við það en að
sverfa og slípa ójöfnur úr mót-
unum, og er þetta ólíkt fljót-
legri aðferð en við málmsteypu
eða trésmíði.
Bakehte er kennt við ame-
ríska efnafræðinginn dr. Baeke-
land, sem fann efnið upp 1906,
og má telja að það sé fyrsta
smíða- og „hrá“-efnið, sem
menn hafa sjálfir skapað. En
verulega var ekki tekið að sinna
því fyrr en eftir síðasta ófrið.
Hins vegar hefir framleiðsla
gerviefna vaxið stórkostlega
þau ár, sem þetta stríð hefir
staðið, og er það í sjálfu sér
engin furða, annar eins skort-
ur og víða hefir verið á málm-
um og öðrum smíðaefnum.
Nú er talað um flugvélar úr
tré, og það er fullyrt að þær
muni verða léttari, ódýrari og
fullt eins sterkar og þær, sem
gerðar eru úr aluminium eða
magnesiumblöndum. Frægasta
,,timbur“-flugvélin er Moskító-
sprengjuvélin. En með því að
kalla efnið timbur, er aðeins
hálfsögð sagan, því að timbur
er aðeins hráefni til smíðanna.
Úr því er unnið gerviefni, sem
er eins létt og krossviður, en
aftur á móti alveg eins sterkt
og stál, auk þess sem það er
miklu þægilegra til smíða, því
að á því þurfa engar ójöfnur
að vera, eins og á málmplötum,
sem skrúfaðar eru saman. En
með því að nema slíkar ójöfnur