Skírnir - 01.01.1870, Blaðsíða 108
108
FBJETTIR.
Sp.fnn.
bera enn allar menjar frá dögum Gregors sjöunda og Innocentiusar
þriSja, kúga meSvitund manna, og gera trúna aS afsprengi nauS-
ungarboSa í staS þess, aS hún ætti aS vera af andanum getin
og af skynseminni. Tertúllian hefSi sagt, aS þa8 væri síSst
ætlunarverk trúarinnar, aS neySa menn til trúar („non est reli-
gionis cogere religionem“); ríkiS ætti því aldri aS skipta sjer af
trú, því þaS hefSi enga trú, gæti enga haft, og ætti enga aS
hafa. RíkiS hefSi enga sálu, sem leitaSi skripta eSa altaris, eSa
færi burt af þessum heimi, og Monterola mundi þó vart koma í
hug, aS nein sál yrSi sú í sálnaflokkinum á dómsdegi, er nefnd
yrSi „sál Spánarríkis“. Ilann minntist nú á, hvernig fariS hefSi
á Frakklandi eptir b}'ltinguna miklu, er Bónaparte hefSi hvarflaS
um tíma milli prótestantatrúar og kaþólsku, en tekiS þaS af um
síSir, aS koma páfatrúnni aptur í öndvegiS, „því hún skyldaSi
fólkiS til aS tigna hinn nýja Karlamagnús, um leiS og þaS snerist
aptur til dýrkunar viS enn gamla páfa“. þó væri nú svo komiS
á Frakklandi, aS kaþólsk trú fyndist þar aS eins í kirkjunum,
en hvergi í hugnm manna og hjörtum. þaS yr&i ávallt mesta
villa, aS heita á ríkiS í trúarefnum, því þaS yrSi aS eins til
þess aS gera menn a& hræsnurum, er gætu dregiS mennina á
tálar, en GuS aldri. í miSkafla ræSunnar færir hann til dæmi
um mannúSarleysi klerkdómsins á miSöldunum, um ofsóknir viS
Maura og GySinga — er munkarnir hafi æst fólkiS á móti og
komiS því til leiSar, aS þeir voru brytjaSir niSur þúsundum
saman. Monterola hefSi viljaS koma þeirri sök upp á hiS ver-
aldlega vald, en þaS færi álíka, og ef einhver morSinginn segSi,
aS þaS hefSi veriS hnífurinn, er hefSi framiS morSiS, en eigi
hann sjálfur. Rannsóknadómurinn („inkvisiziónin") hefSi veriS
morShnífur kirkjunnar. Hann minnist og á, aS þeir Filippus
annar (á Spáni) og páfinn sjálfur (Píus fimmti) hefSu leitaS sjer
aS mönnum, er vildu takast þaS á hendur, aB myrSa Elísabetu
drottningu á Englandi. Hann segist hafa komiS til Rómaborgar,
en þar hefSi allt annaS boriS fyrir sig en merki kristilegrar
trúar. Hánn hefSi sjeS þar uppdrátt meSal listaverkanna í kon-
ungssal „Sixtinsku hallarinnar“, er lýsti þeim dýrSarsigri kirkj-
unnar, sem unninn var Bartólómeusnóttina í París; því þar væru