Skírnir - 01.01.1870, Blaðsíða 183

DcininÖrk.
FRJETTIR.
183
Samkoraulag er gott og blessaö, sem orðiS hefir um l>au kaup á
seinni árum og á svo mörgum stöbum, en engu að síður verður
ríkinu mjög á í þessu máli, er það gætir eigi þess rjettar, sem
það á og hefir helgað sjer á þessum jörðum“. |>ví verður ekki
neitaS, aS hjer er viS vandamál aS eiga, og þeir eru fleiri, sem
eru Hansen samdóma um þaS, aS ríkiS geti áskiliS sjer nokkurn
rjett viS sölu jarSanna, eSa dregiS nokkurn hluta af andvirSinu,
en þeir geta ekki kannast viS, aS leiguliSarnir (erfingjar þeirra)
eigi neitt tilkall til þess fjár. YrSi þaS dregiS í sjóS sjer, þykir
þeim hlýSa, aS hafa þaS til ýmsra viSlaga í almennings þarfir á
landsbyggSinni, einkanlega aS því snertir landyrkju og búnaSar-
bætur. — í „landsþinginu“ barst stjórnarmál íslands tvisvar í
umræSur, og var i bæSi skiptin vakiS af Orla Lehmann. I fyrra
skiptiS spurSi hann stjórnina (dómsmálaráSherrann), „hvort hún
hefSi í byggju aS leggja fram nú fyrir þingiS þaS frumvarp til
laga um stjórnarstöSu íslands í ríkinu, sem hún hefSi leitaS um
álitagerSar á enu síSasta alþingi“. Hann kvaS ríkisþingiS eigi
mega sitja lengur aSgerSalaust hjá þessu máli. J>aS hefSi komizt
á ringulreiS 1867. er konungsfulltrúanum hefSu orSiS svo mis-
lagSar hendurnar, aS víkja því af rjettri stöS sinni og veita al-
þingi samþykktaratkvæSi. þessvegna hefSi og ríkisþinginu þótt
þaS ógjörlegt í fyrra, aS veita samþykki sitt til fjárframlaganna
fyrr en ríkisrjettindurn Danmerkur hefSi veriS sjeS fyrir öllum
sanni, en þaS hefSi líka sjeS, hversu „ákafar æsingar" væru
frammi hafSar á íslandi, og hve mjög íslendingum væru villtar
sjónir meS „röngum kenningum" (Vranglœre) um forræSisrjettindi
landsins. RáSherrann hefSi þá fallizt á aSferS þingsins, og álita-
munurinn hefSi orSiS aB eins um uppbæS fjártillagsins. Honum
hefSi tekizt rjett til, aS greina landstjórnarmál Islands frá hinu,
um stöSu þess í ríkinu — og þaS því heldur, sem íslendingar
hetSu svo mikla óbeit á, aS landsmálin sjálf væru rædd á dönsku
þingi, en ríkisþingiS aS sínu leyti mætti verSa fegiS, aS losast
viS afskipti þeirra mála, er enum almennu málum væri komið í
rjettar skorSur. þegar ríkisþingiS hefSi samþykkt og kouungur-
inn staSfest lög um stöSu íslands í rikinu, væri öllu lokiS fyrir
hönd Danmerkur og af hálfu ens danska ríkisþings, en þaS eitt