Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Síða 104

GOTTSKALK Þ. JENSSON
ingsleg, en á þann hátt öðlast þau líka bæði réttlæti. Málstað-
ur beggja er viðurkenndur í hinum óbrenglaða framgangi sið-
ferðisins. Hér hafa bæði viðhorfin sitt gildi, en þau gilda jafht.
Það er aðeins til þess að koma í veg fyrir einstrenging að rétt-
lætið gengur fram.9
Þessi túlkun, sem oft hefur verið mótmælt, einkum af þeim sem aðeins
vilja sjá illsku í Kreon og sakleysi í Antígónu, hefur mótað Hðtökur á
tragedíu Sófóklesar.10 En túlkun Hegels er heil og samkvæm sjálfri sér.
Antígóna er systurdóttir Kreons og bróðir hennar, hinn fallni svikari við
ríkið, er systursonur Kreons. Viðkvæði í andsvörum Kreons er hættan á
spillingu réttlætisins; allir skulu vera jafhir fi'rir lögum, og þó svo að
Polýneikes og Antígóna tilheyri hans eigin fjölskyldu ætlar haim ekki að
gera undantekningu frá lagatilskipunum ríkins: „Ef ég umber brota-
menn í mínum húsum, hve skal þá við öðrum séð?“ (línur 559-660).
Hann grunar einnig að hermönnum sínum, sem áttu að gæta líksins, hafi
verið mútað. En hér bregst honum dómgreind og vitundin um þær al-
gjöru kröfur til hlýðni sem hann gerir til sinna manna virðist hafa kveikt
í brjósti hans vantraust í þeirra garð. Gróðafíkn borgaranna telur hann
veikja stoðir ríkisins. Rökum Antígónu um að Polýneikes sé dauður og
geti þess vegna ekki skaðað ríkið lengur - heyri reyndar ekki undir lög
ríkisins lengur, heldur fjölskylduna og lög hinna dauðu, lög undirheima-
guða - svarar Kreón á þann hátt að ríkið sé allt, útför hinna dauðu standi
ekki utan ríkisins, heldur sé táknræn samfélagsathöfn, og að minningin
um hina dauðu búi í hinum lifandi og móti afstöðu þeirra til ríkisins.
Þess vegna má ekki gera föðurlandssvikurum, jafnvel dauðum föður-
9 Hegel 1959, II. bindi, bls. 133-134: „Auf eine plastische Weise wird die Collision
der beiden höchsten sitthchen Machte gegen einander dargestellt in dem absoluten
Exempel der Tragödie, Antigone\ da kommt die Familienliebe, das heilige, Innere,
der Empfindung Angehörige, weshalb es auch das [Gesetz] der unteren Götter
heifit, mit dem Recht des Staats in Collision. Kreon ist nicht ein Tyrann, sondern
ebenso eine sittliche Macht, Kreon hat nicht Unrecht: er behauptet, dafi das [Gesetz]
des Staats, die Auctoritát der Regierung geachtet werde und Strafe aus der [Ver-
letzung] folgt. Jede dieser beiden Seiten verwirklicht nur die eine der sittlichen
Machte, hat nur die eine derselben zum Inhalt, das ist die Einseitigkeit, und der
Sinn der ewigen Gerechtigkeit ist, dafi Beide Unrecht erlangen, w'eil sie einseitig
sind, aber damit auch Beide Recht; Beide werden als geltend anerkannt im ungetr-
iibten Gang der Sittlichkeit; hier haben sie Beide ihr Gelten, aber ihr ausgeglichenes
Gelten. Es ist nur die Einseitigkeit, gegen die die Gerechtigkeit auftritt“.
10 Um viðtökusögu Antígónu sjá Steiner 1986.
102