Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 107

TRAGEDIA UTOPIUNNAR
Hider. Einnig má þekkja andlits-
drætti Mussolinis í vangasvip
Kreons á afar einfaldri en áhrifa-
ríkri pennateikningu efrir ffanska
fjöllistamanninn Jean Cocteau,
þar sem þau standa Kreon og
Antígóna og stara hvort í augu
annars.
F.kki Hrðist skipta máli hvoru
megin \ ið markalínu kalda stríðs-
ins eða annarra átakalína ríkið
stendur, hin einfaldaða mynd af
Kreon og Antígónu þykir yfirleitt
gefa góða merkingu mutatis mutandis. Sagt er að á meðan Sovétríkin
voru við lýði hafi Samizdat Antigónur verið gefnar út neðanjarðar í Pól-
landi, Ungverjalandi og Rúmem'u.11 Þótt markmið hinnar marxísku
hreyfingar væri fullkomið réttlæti og jafnvel afnám ríkisins, má segja að
hugsjónin hafi líka orðið útópísk í hinum upprunalega skilningi Mores,
þ.e.a.s. hið kommúníska ríki tók að stefna að fullkomnun sinni og stríddi
því gegn réttlæti og siðferði þegnanna. Sagan sýnir einnig að lýðræðis-
lega kjömir valdhafar geta borið í brjósti útópíska drauma um hið besta
ástand ríkisins sem enda með því að þeir ofbjóða siðferðis- og réttlætis-
kennd þegnanna með valdmðslu. Nú á dögum felst útópían oft í blindri
markaðshagfræði sem hikar ekki við að eyðileggja h'f fjölda fólks í nafiú
hinnar réttu kenningar. Sem dæmi um hemaðarlegan yfirgang lýðræðis-
lega kjörinnar ríkisstjórnar mætti nefna meðferð Israels á Palestín-
umönnum, en þar ræður förinni þjóðemisútópía um endurheimta Jerús-
alem án Araba. Líka mætti nefna meðferð ríkisstjómar Bandaríkjanna á
pólitískum andstæðingum sínum í Afghanistan sem og í Bandaríkjunum
sjálfum, sem skilgreindir em sem terroristar (hvort sem þeir hafa framið
hermdamerk eða ekki) og þannig settir út fiæir lög og rétt til þess að
hægt sé að beita hefndarverkum gegn þeim. Þessa dagana virðist Kreon
sjálfur halda um stjómartaumana í Hvíta húsinu. Þar er á ferðinni útóp-
ía um að ríkið hafi óskoraðan rétt til þess að beita lögreglu- og hervaldi
til þess að leysa deilumál ríð pólitíska andstæðinga sína. Þótt svo várðist
11 Steiner 1986, bls. 197. Orðið „samizdat“ merkir „sjálfsútgáfa". Það var haft um
ólöglega útgáfu eða fjölföldun á vegum einstaklinga eða hópa.
io5