Tímarit Máls og menningar - 01.11.1977, Blaðsíða 32

Tímarit Máls og menningar
sen skrifar áfram í anda raunsæishefðarinnar á 6ta áratugnum og stendur
þannig utan við ríkjandi bókmenntastefnu, en því er haldið fram að gagn-
ger breyting verði á afstöðu til umheimsins í höfundarverki hans sem
komi heim við almenna afstöðubreytingu tíðarandans. Höfundar fyrr-
nefnds inngangs benda á að Heinesen hafi ekki misst sjónar á þjóðfélags-
legum vandamálum, en í stað þess að lýsa manninum út frá þeim þjóð-
félagsaðstæðum sem móta hann taki hann nú til við að lýsa honum eins
og hann sé ákvarðaður af eilífum, óbreytanlegum öflum, eins og t. d. ást-
inni. Þessi kenning er rökstudd með úttekt á smásögunni „Atalanta" úr
safninu Gamaliels besœttelse (1960). Þá túlkun má hins vegar hrekja í
veigamiklum atriðum, og skiptir meginmáli þegar lýsa skal skáldverkum
Heinesens í óbundnu máli frá sjötta og sjöunda áramgnum.
Veldi ástarinnar
Smásagan Atalanta er látin gerast rétt fyrir aldamót. Einokun Hinnar kon-
unglegu dönsku höndlunar er aflétt, en það hefur aukið verslun með áfengi
í Færeyjum. Sú verslun er þátmr í almennum efnahagslegum framfömm
á eyjunum en hefur líka þjóðfélagslegar hliðarverkanir:
O, það hefur verið margfalt verra, sagði frú Debes. Þegar ég var stelpa
voru næstum bara betlarar hér í Þórshöfn. Nú er hérumbil alltaf vinnu að
fá við saltfiskinn. En drykkjuskapurinn hefur stórversnað eftir að fríhöndl-
unin kom til sögunnar. Margir hafa drukkið sig og sína út á verganginn.
Frú Debes er ráðskona nýja læknisins, dr. Ribolt, sem er danskur og til-
heyrir pólitískri vinstrifylkingu þess tíma. Honum ofbýður hin félagslega
eymd í Þórshöfn sem brennivínsverslunin eykur á, og þegar hann er kall-
aður á heimili ungu stúlkunnar Atalöntu þar sem móðirin er dáin úr
drykkjuskap og faðirinn er á sömu leið, ákveður hann að taka Atalönm
til sín í því skyni að veita henni betri lífsskilyrði og „gera hana að mann-
eskju“. Frú Debes er mjög andvíg þessari ákvörðun því hún telur að
Atalanta sé „lausagopi“ og vilji því reyna að fleka Ribolt, en samt lætur
hún til leiðast og gengur stúlkunni smám saman í móður stað. Atalanta
verður hins vegar ástfangin af lækninum, og þegar konan hans kemur frá
Danmörku fyrirfer hún sér með því að kasta sér í höfnina. Frú Debes er
óhuggandi og Ribolt í mikilli geðshræringu.
I fyrrnefndum inngangi segir að smásagan beini mildu háði að lækn-
254