Tímarit Máls og menningar - 01.11.1977, Blaðsíða 166

Tímarit Máls og menningar
íns „aðeins hægt að færa verkamann-
inum að utan, þ. e. utan efnahagslegu
baráttunnar og utan tengsla verkamanns
og atvinnurekanda".1 Og þar sem að
mati Leníns „getur ekki verið um að
ræða sjálfstæða hugmyndafræði, sprottna
út frá verkalýðnum sjálfum, hlýtur
spurningin aðeins að vera: borgaraleg
eða sósíalísk hugmyndafræði".2 Sjálf-
kvæð þróun verkalýðshreyfingarinnar
gæti aðeins leitt til undirokunar undir
borgaralega hugmyndafræði nema
flokknum heppnaðist „að vinna verka-
mennina á band byltingarsinnaðra sósíal-
demókrata".3
I augum Leníns er flokkurinn sem
sagt ekki hluti hinnar vinnandi alþýðu,
heldur sérstakt afl sem keppir við borg-
arastéttina um hylli verkamanna. Þar
sem hann lítur svo á að sjálfsþróun
verkamannanna geti aðeins leitt til þess
að þeir tileinki sér borgaralega hug-
myndafræði, verður flokkurinn að taka
upp „baráttu gegn sjálfkvæðinu“3b sem
reyndar þýðir ekki annað en það að
flokkurinn verði að berjast gegn borg-
aralegri hugmyndafræði í verkalýðs-
hreyfingunni. Að Lenín skyldi kalla
þetta sjálfsagða mál baráttu gegn sjálf-
kvæði, er einungis hægt að skilja út frá
hinum sérstöku rússnesku aðstæðum, þar
sem samfélagsleg skilyrði fyrir öreiga-
byltingu voru enn ekki fyrir hendi. En
nauðsynin fyrir baráttu gegn borgara-
legri hugmyndafræði stafar hins vegar
ekki af því að öreigarnir séu ófærir um
að þróa sjálfir með sér pólitíska stéttar-
vitund.
Af marxískum sjónarhóli séð gat hin
væntanlega rússneska bylting aðeins
orðið borgaraleg bylting, sem fjarlægja
mundi hömlur lénsveldisins af auðvalds-
þróuninni. Um aldamótin varð ljóst að
þróunin í Rússlandi stefndi í átt ti!
kapítalisma, og þeirri staðreynd helgaði
Lenín bók sína: Þróun kapítalismans í
Rússlandi (1899). Með óhjákvæmilegri
og vaxandi iðnvæðingu og þróun í átt
til kapítalísks landbúnaðar komu upp
iðnaðaröreigar og kapítalískur millihóp-
ur, sem reyndist í fyrstu ofvaxið að
breyta nokkru í hinu afturhalds- og ein-
veldissinnaða stjórnarfari. Þrátt fyrir
umbætur í landbúnaði og þótt bænda-
stéttin yrði hliðholl auðvaldsþróuninni,
var landskorturinn áfram knýjandi
vandamál og neyð sveitaalþýðunnar
knúði á um uppskiptingu stórjarðanna.
Hinn stéttskipti meirihluti íbúanna -
verkamenn, bændur og borgarar — von-
aðist eftir afnámi ríkjandi ástands og
gat orðið byltingarsinnaður. Það var við-
búið að hin komandi bylting bæri ein-
kenni þjóðaruppreisnar. Við þessar að-
stæður áleit Lenín það rangt að skoða
hreyfingu sósíaldemókrata sem hrein-
ræktaða verkalýðshreyfingu eða eins og
hann orðaði það: að gera hana að „ein-
skærum þjóni verkalýðshreyfingarinn-
ar“.4 Að takmarka sig við verkalýðinn
og sérstaka hagsmuni hans var að mati
hans hið sama og að afsala sér fyrir-
fram leiðtogasætinu í hinni væntanlegu
byltingu.
Að áliti Leníns skyldu sósíaldemókrat-
ar, eins og marxistar i byltingunni 1848,
snúa sér að öllum uppreisnargjörnum
hópum samfélagsins, en þó fyrst og
fremst að verkamönnum og bændum.
Flokkurinn var þó ekki samrunninn
nokkurri stétt, og ef hann greindi sjg
ekki frá fjöldanum, gæti hann ekki
leikið hlutverk „framvarðarins", taldi
Lenín. Þar sem flokkurinn þóttist vera
„framvörður byltingarinnar", þurfti
hann nauðsynlega að ganga út frá „fram-
varðarkenningu“, nefnilega kröfunni um
að leiða byltinguna. Til að vera þessa
388