Tímarit Máls og menningar - 01.11.1977, Blaðsíða 158

Tímarit Máls og menningar
enga trú á að Hrajnkels saga sýni sið-
ferðileg skoðanaskipti og algera hugar-
farsbreytingu hjá aðalpersónunni. Enda
virðist sú túlkun fjarstæða, þó að hún
hafi átt talsverðri hylli að fagna. Það
nægir að benda á aðför Hrafnkels að
Eyvindi, en hún er, eins og Oskar orðar
það, „sannarlega ekki vitnisburður um
nýtt siðgæðislögmál" (59). Siðfræði
þessarar sögu „er siðfræði valdsins og
baráttu þess“ (60). Hrafnkell gefur upp
trú sína á goðum og fyrra hátterni sitt
af veraldlegum hyggindum. Hann hefur
lært þá lexíu, að það er skynsamlegra
að vera vinsæll með mönnum heldur en
að fara með ofstopa. En valdið er tak-
mark hans eftir sem áður. Margir munu
vera Oskari sammála um þessa túlkun.
Hún er í fullu samræmi við textann.
Hrafnkels saga er saga hins einbeitta
raunsæis.
Peter Hallberg.
JAPÖNSK LJÓÐ í þýðingu
Helga Hálfdanarsonar, Heimskringla
1976.
Sé litið yfir sögu íslenzkra ljóðaþýð-
inga úr erlendum málum, má sjá, að
þær hafa löngum orðið til sem einhvers
konar aukageta manna, sem sjálfir hafa
mest fengizt við að frumyrkja. Til þýð-
ingar hafa valizt verk, sem þýðendur
hafa á einhvern hátt fundið sjálfa sig í
eða hafa sagt einmitt það sem þeir sjálf-
ir vildu sagt hafa. Löngum hafa þessar
þýðingar borið sterkan keim af persónu-
legum stíl þýðandans, og fram á miðja
nítjándu öld tíðkaðist það að fella hvað
sem var undir rammþjóðlega hætti ís-
lenzka, einkum fornyrðislag. Þótt þýð-
ingar úr erlendum málum séu stærsti
hlutinn af því sem Jón á Bægisá lét
eftir sig, er val verkanna bundið við
stöðu hans sjálfs sem kennimanns og
kröfur aldarandans og auk þess færð í
búning, sem virðist kippa þeim með rót-
um upp úr sínum upprunalega jarðvegi.
Jónas Hallgrímsson þýðir einkum kvæði
þýzkra og danskra skálda, sem hann tók
sér til fyrirmyndar í eigin kveðskap,
og breytir þeim þá talsvert bæði í formi
og orðavali, en Grímur Thomsen þýðir
oft í samræmi við þau orð sín, að hann
sé „bergrisi á 19. öld“ og kveði „á
kvöldin kraptrímur fornar“. Matthías
Jochumsson leitar fanga víða, en tekst
bezt upp við innblásin ljóð um mann-
lífið, eins og honum sjálfum var tamt
að yrkja, og víða geisar í þýðingum hans
hugarstríð hans sjálfs, svo sem í Man-
freð. Þau ljóð sem Jón Heigason þýðir
eru mjög í sama dúr og Ijóð hans frum-
ort, yrkisefnið gjarna fallvelti lífsins
og tónninn afundinn, en Magnús As-
geirsson hefur einkum knúið dragspil
skandinavískrar Ijóðlistar síðustu hundr-
að ára.
Þegar að þýðingum Helga Hálfdanar-
sonar kemur hins vegar, er sem opnist
nýr sjóndeildarhringur, og þær virðast
gerðar út frá talsvert öðrum forsendum
en hinar fyrri. I fyrsta lagi ná þær yfir
allmiklu víðara svið en þýðingar nokk-
urs af fyrirrennurum hans, hvort heldur
er í tíma eða rúmi. I öðru lagi gætir
hjá Helga einstaks hæfileika og vilja til
að seiða fram blæ frumkvæðsins og ná
valdi yfir hinum ólíkustu háttum, hvort
heldur það er stakhenda, sonnetta eða
forngrískir hættir ýmsir. Við fyrsm sýn
kunna því þýðingar Helga að orka
nokkuð „ópersónulegar", líkt og hann
sé sá marghami Próteifur er getur
brugðið sér í öll hugsanleg gervi, og
það svo mjög, að maður viti ekki hvert
380