Tímarit Máls og menningar - 01.11.1977, Blaðsíða 138

Tímarit Máls og menningar
hins vegar við lykilstörf í þjónustu auðvaldsins. Þannig er t. d. algengt
að forstjórar stórfyrirtækja og auðhringa hafi doktorspróf.
Hér á Islandi er þessu á annan veg farið. Æðsta afurð íslenska skóla-
kerfisins virðist vera gagnrýnislaus minnisheili sem þykir óbreytt ástand
harla gott — einmitt kjörinn embcettismaður. Þessa manngerð skortir
oft allt ímyndunarafl, sjálfstæði og frumkvæði til vísindastarfa. Auk þess
er þetta hvorki manngerð kapítalistans né þeirra handgenginna starfs-
manna sem hann þarf á að halda til aðstoðar við stjórnun fyrirtækja;
kerfið hefur leitast við að drepa þá eiginleika sem eru nauðsynlegir í
slíkum störfum. Hins vegar dugir þessi kjörafurð skólakerfisins oft ágæt-
lega í ýmis konar viðskiptastörfum, innflutningi o. fl. þ. h. sem stund-
um er kennt við brask.
Til starfa sem tengjast framleiðsluatvinnuvegum þjóðarinnar, landbún-
aði, sjávarútvegi og iðnaði, þarf á hinn bóginn allt aðra manngerð beld-
ur en þá sem islenskt skólakerfi hefur lagt rcekt við fram að þessu. Slíkir
menn þurfa að geta tileinkað sér verklega og hagnýta þekkingu, hafa
skilning á starfskjörum verkafólks og annarra sem vinna grunnstörfin,
geta tileinkað sér nýjungar og komið þeim í framkvæmd o. s. frv. Ég
tek fram að ég hef hér í huga öll þrep menntunarstigans, alllt frá sér-
þjálfuðu iðnverkafólki til langskólagenginna tækni- og verkfræðinga.
Menntun og stéttahagsmunir
Því er ekki að neita að ýmsir sem starfa að framleiðslu, bæði smáatvinnu-
rekendur og vinnuseljendur (launþegar), óttast leynt eða Ijóst um eigin
stöðu ef sérmenntað vinnuafl fer að streyma inn í þessar atvinnugrein-
ar. Ef brjóstvit og reynsla standa fyrir sínu ætti þessi ótti þó að reynast
að mestu ástæðulaus.
Kapítalistar sem eiga meira undir sér vita hins vegar sem er að þeim
stafar engin ógn af þekkingu og menntun því að eignir og auður tryggja
stöðu þeirra og völd að óbreyttu þjóðskipulagi. Margir í þessum hópi gera
sér því fulla grein fyrir þeirri tímaskekkju sem felst í íslensku menntakerfi.
Hins vegar hefur kannski skort nokkuð á að verkalýðshreyfingin
þekkti sinn vitjunartíma í þessum efnum. Til að mynda þurfa menn að
gera sér ljóst í orði og á borði að hvers konar verkmenntun eykur veg
framleiðslustarfanna í þjóðfélaginu. Ef verkamenn og iðnaðarmenn ættu
t. d. kost á fjölbreyttari sérþjálfun og framhaldsmenntun mundi það
gerbreyta öllum viðhorfum almennings til þessara starfa þegar til lengd-
360