Skírnir

Årgang

Skírnir - 01.01.1968, Side 170

Skírnir - 01.01.1968, Side 170
168 RITDÓMAR SKÍRNIR mundur Kjartansson verið afkastamestur nýyrðasmiður núlifandi jarðfræð- inga, enda þeirra vandlátastur um málfar, en fleiri eiga þama að sjálfsögðu nýyrði, þ. á. m. höfundur sjálfur. Að mínu áliti mætti gera meira af því en gert er í þessari bók að notfæra sér orð, sem fyrir eru í málinu sem ömefni, í stað þess að smíða nýyrði. Ég hefi einhvern tíma bent á, að óþarfi hafi verið að búa til nýyrðið óshólmar — það mun hafa verið Karl Finnbogason sem það gerði — þar sem við eigum í málinu ömefnið Landeyjar um sama fyrir- bæri. Þá sprengigíga, venjulega með vatni á botni, sem erlendir nefna þýzka heitinu Maar, nefnir Þorleifur aðeins sprengigíga. Því ekki að nota örnefnið Ker, úr því að hann notar, eins og ég hefi áður gert, ömefnið Askja um það sem erlendir nefna Caldera? Og er ekki hverfjall nógu gott heiti á þeirri gerð eldfjalla, sem Hverfjall í Mývatnssveit er frægast dæmi um, þ. e. eldfjöll, sem eru einn gígur niður að rótum? Hver lifir enn í þingeyskunni í fomu merkingunni skál eða gígur. En slíkar eldstöðvar nefnir höfundur öskugíga, sem er að mínu viti óheppilegt, þar eð höfundur hefur áður skilgreint gosösku sem „smágerðasta dustið, sem kemur upp í eldgosum“, en því fer fjarri, að hverfjöllin séu hlaðin upp einvörðungu úr slíku dusti. En gott samnefni á lausum gosefnum eigum við, því miður, enn ekki á íslenzku. Efnisskipan bókar Þorleifs er svipuð og í jarðfræði Guðmundar G. Bárðar- sonar. Eftir stuttan inngangskafla um jörðina, stærð hennar og gerð, er kafli um steinafræði, skrifaður með sérstöku tilliti til íslenzkra steintegunda. Þá kemur allítarleg lýsing á þremur síðustu eldgosum hérlendis og hefði að ó- sekju mátt vera styttri, en einhverjum erlendum eldgosum lýst, svo sem til sam- anburðar og til að minna á, að víðar eru eldfjöll en á íslandi. Sjálfri sér nóg einangrunarstefna er jafn hættuleg íslenzkri jarðfræði og íslenzkum fræðum yfirleitt. En vissulega voru þessi þrjú gos mjög lærdómsrík og ólík hvert öðru og höfundur fylgdist vel með tveimur þeirra. Sá kafli um bergfræði, sem á eftir fer, er greinargóður, og sama er að segja um kaflana um jarðhita og jarðskjálfta. Ég hefði þó kosið, að nánari grein hefði verið gerð fyrir skýr- ingum á Geysisgosum, og einkum skýringu Trausta Einarssonar. Kaflinn um jarðskorpuhreyfingar ætti bezt heima í beinu framhaldi af jarðskjálftakaflan- um. Hlutur landmótunarfræðinnar í bókinni er að minni hyggju helzti rýr og hefði ég viljað hafa nokkru ítarlegri kafla um veðrun, frerafyrirbæri, vatns- rof, vindrof og jökla. Landmótun á Islandi er öll svo áberandi, að hún blasir við augum allra er ferðast um landið og vekur því margar spumingar með vökulum vegfarendum. í kaflanum Jarðsaga virðist mér höfundi hafa tekizt mjög vel að þjappa saman miklu efni án þess að það verði tyrfið aflestrar. Síðustu 80 bls. eru helgaðar jarðfræði íslands. Er að þessum hluta bókar- innar mestur fengur og mest nýjabragð að honum. Höfundur setur þar fram einkar ljóst og aðgengilega niðurstöður af rannsóknum síðustu áratuga, en þar hefur hann sjálfur lagt ýmislegt veigamikið af mörkum, einkum á sviði
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212

x

Skírnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.