Skírnir - 01.01.1968, Side 176

174
RITDÓMAR
SKÍRNIR
veikir vitaalega allverulega rannsóknargrundvöll höfundar. Andersson játai
einnig í formála, að sögurnar falli misjafnlega að kenningum hans. Til að
mynda á hann í erfiðleikum með Eyrbyggju og Vatnsdælu, sem ekki vilja
láta að kerfinu. Þetta veikir mjög grundvöll kenninga höfundar og vekur
efasemdir lesandans um réttmæti þeirra. Höfundur slær einnig vamagla í for-
mála:
I set up norms only to clarify the structure in general. The point is
not that the norms are applicable everywhere, but that they provide a
reasonable basis for comparison. It is an attempt to reduce the chaos to
manageable proportions and offer one possible reading.
Þessu er til að svara að með nógu mikilli einföldun má vitaskuld finna
skyldleika við æði margar sögur. Þetta virðist mér vera helzti galli á riti
Anderssons, að hann einfaldi málið um of. Annar galli er sá, að höfundur
gerir sögunum skil í sömu röð og gert er í Islenzkum fornritum, en gerir ekki
grein fyrir hinum langa þróunartíma sagnanna. íslendingasögur eru ritaðar í
um það bil 150 ár og taka miklum breytingum. Eðlilegra hefði verið að raða
þeim nokkurn veginn í tímaröð, eftir því sem hægt er, og gera jafnframt grein
fyrir þróunarbreytingum. Þá hefði trúlega komið betur í ljós en ella hvaða
vankantar eru á kenningum Anderssons og hvers vegna.
Rannsókn sagnanna birtist lesanda í öðrum hluta bókarinnar í þremur at-
riðum. Fyrst gerir höfimdur grein fyrir efnisþræði, síðan setur hann með sér-
stökum hætti upp skema yfir einstök atvik og þýðingu þeirra innbyrðis og
fyrir byggingu sögunnar, í þriðja lagi gerir hann athugasemdir við hverja
sögu. Þarna kemur oft í ljós að sumar sögur eru nákomnari en aðrar, svo
sem eðlilegt má teljast, en veikir jafnframt heildarsamanburðinn. Sem dæmi
um þetta má nefna skyldleika í byggingu hjá Hallfreðar sögu, Gunnlaugs
sögu, Kormáks sögu og Bjarnar sögu hítdælakappa. En engum vafa er það
undirorpið, að þessi athugun á sögunum í síðari hluta bókarinnar mun verða
mörgum erlendum stúdentum að gagni við að átta sig á sögunum, einkum þeim
sem ekki ráða fullkomlega við íslenzka tungu.
Fyrri hluta bókarinnar er skipt í þrjá kafla, sem heita The Structure of the
Saga; The Rhetoric of the Saga; The Heroic Legacy.
í fyrsta kafla er með öðrum orðum fjallað um byggingu sagnanna. Höf-
undur fjallar í upphafi um Þorsteins þátt stangarhöggs, þar sem hann telur
sig finna skýr atriði í byggingu, sem sameiginleg séu íslendingasögum í
heild. Atriðin eru sex talsins: Introduction (kynning), Conflict (deila), Climax
(ris, hámark), Revenge (hefnd), Reconciliation (sættir), Aftermath (sögulok).
Upphaf sagnanna (kynning) einkennist af hæglátri kynningu aðalpersóna
- oft með löngum ættartölum. Höfundur bendir á, að tema sagnanna sé deilur
og kynningin í upphafi þjóni þeim tilgangi að gera grein fyrir deiluaðilum,
annaðhvort saman eða hverjum fyrir sig. Þess er og getið að í kynningu brjóti
höfundur gegn hlutlægnisreglunni með því að fella dóma um þá sem kynntir
eru, en jafnframt séu boðuð þau tíðindi er sagan síðan fjallar að verulegu leyti