Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 25

SKÍRNIR
SAGAN UM INGÓLF OG HJÖRLEIF
23
sonu Atla jarls, frá hjónabandi Leifs og Helgu og frá víking Leifs
til Irlands og viðskiptum við þrælana írsku. Jakob Benediktsson ætl-
ar að frásögn Melabókar af átökunum viS þá jarlssonu hafi verið
styttri en frásögn Sturlubókar.8
Landnám Ingólfs hefur sjálfsagt verið nefnt í Landnámabók frá
fyrsta fari, en ekki er unnt að segja um, hvort þar hefur verið skráð
sú saga, sem við þekkjum frá landnámugerðum 13du aldar, eða að-
eins hinar venjulegu upplýsingar um ætt og landnám landnáms-
mannsins, og sögunni þá bætt við seinna eins og því frásagnarefni í
hinum varðveittu gerðum, sem er komið úr t.d. íslendingasögum.
ViS vitum ekkert með vissu um það, hvaða mynd sagan um Ing-
ólf og Lljörleif hafði á 12tu öld. En við vitum, að hún var til. Sögn-
in um Ingólf sem fyrsta landnámsmann verSur rakin til elsta sagna-
rits íslendinga, íslendingabókar Ara fróða Þorgilssonar. Eftir upp-
lýsingar um heimildarmenn og tímatal er þar fáorð frásögn af land-
námi Ingólfs inngangur að þjóðarsögunni:
Ingolfr hét maðr nórœnn, es sannliga es sagt at fœri fyrst þaðan til íslands,
þá es Haraldr enn hárfagri vas sextán vetra gamall, en í annat sinn fám vetr-
um síðarr; hann byggSi suðr í Reykjarvík. Þar es Ingolfshijfði kallaðr fyr
austan Minþakseyri, sem hann kom fyrst á land, en þar Ingolfsfell fyr vestan
Qlfossá, es hann lagði sína eigu á síðan.9
Ari nefnir sem sé báðar ferðir Ingólfs til íslands og hin mikilvæg-
ustu þeirra örnefna, sem getið er í síðari ritum um landnámið, einn-
ig Minnþakseyri. Aftur á móti segir hann ekkert um ætt Ingólfs eða
heimkynni hans, áður en hann fór út, umfram það að hann var
„maður norrænn“. Hjörleifur er ekki nefndur, og þess að engu get-
ið hvað olli útförinni.
Seinna á öldinni eru Ingólfur og Hjörleifur báðir taldir fyrstu
landnámsmennirnir í tveimur Noregssögum, á latínu, Historia Nor-
vegiae og Historia de antiquitate regum Norvagiensium eftir Theo-
doricus munk.10 Theodoricus segir Hjörleif mág (eða tengdaföð-
ur)11 Ingólfs, en í Historia Norvegiae er frá því skýrt, aS þeir
hafi flúið Noreg sakir ákæru um mannvíg („ob reatus homicidiorum
patriam fugientes“).
Hinar fáorðu norsku frásagnir af útför og landnámi Ingólfs og
Hjörleifs eru vitaskuld byggðar á íslenskum heimildum. Ef við
leggjum þær saman við orð Ara fróða hálfri öld fyrr, má gera sér