Skírnir - 01.01.1974, Side 246

240
RITDÓMAR
SKÍRNIR
höfundar á þeim atburðum sem verðir eru frásagnar og kristinnar sannfæring-
ar hans um þýðingu einstaklingsins og breytni hans. Síðara atriðið er sú á-
hersla sem lögð er á hraða frásögn, en miklu síður á menningarsögulegar
upplýsingar. Enda bendir höfundur á það annars staðar að íslendingasögur
séu sú grein miðaldabókmennta er krefjist minnstrar þekkingar af nútímales-
endum. Hráði frásagnarinnar er sagður koma vel fram í því að stiklað sé á
mikilsverðum atburðum einungis; geti liðið vikur og mánuðir milli tveggja
samtala sem eru þó tengd innbyrðis í sögunni. Þannig er bent á að aðalat-
burðir Njáls sögu spanna um 65 ár, en sagan í heild sinni nálægt heilli öld.
Þá segir höfundur að í flestum köflum bókarinnar megi finna fjórar mismun-
andi tegundir frásagnar: 1) „distant narration“ þar sem sagt er í stuttu máli
frá tíma milli meginatburða eða aðdraganda þeirra, svo sem eins og hver fer
að finna hvern; 2) „close imitation" þar sem lýst er atburði í smáatriðum með
orðum sögumannsins sjálfs og frá hans sjónarhorni; 3) „close imitation in
direct speech“ þar sem lesandanum er látinn í té kjarni samræðu, en ekki hin
eðlilega samræða manna. Dæmi er tekið um svar Þorgríms að hann viti að
vísu ekki hvort Gunnar sé heima, en hins vegar sé atgeirinn heima; 4) „informa-
tion about character and genealogies", kynning á persónu og ætterni hennar
er síðar reynist nauðsynleg til skilnings á breytni persónunnar. Þegar á heild-
ina er litið telur höfundur að frásagnaraðferð íslendingasagna feli í sér eins
konar þversögn - sameini á óviðjafnanlegan hátt einföld byggingareinkenni
sem eigi ótvírætt uppruna sinn í munnlegri frásögn og flókinn söguþráð sem
krefjist langrar bókhefðar.
Það er í rauninni ekki fyrr en í þriðja kafla bókarinnar sem höfundur snýr
sér beinlínis að Njáls sögu, en hann heitir Elements in Njáls saga: Descrip-
tion, Theory, Application. Þar fjallar hann fyrst og fremst um byggingu sög-
unnar, og einingar þeirrar byggingar frá strúktúrsjónarmiði, og telur hann
þær sex: 1) ein málsgrein sem flytur eina staðreynd; 2) stakt atvik (hvernig
menn heilsast og kveðjast; hvernig bónorð er borið upp o.s.frv.); 3) ákveðinn
atburður og afleiðingar hans (sbr. samskipti Hrúts og Marðar gígju, kaflar
1-8); 4) röð atburða sem tengjast saman í forsendu áframhalds (dæmi má
taka af köflum 1-8 og 9-18 sem samanlagt verða forsendur illvirkja síðar í
sögunni; 5) hlé milli meginatburða sem notuð eru til að kynna nýjar per-
sónur og upplýsingar um þær; 6) eins konar heild, þar sem heildarframvinda
sögunnar kemur í ljós. I umfjöllun um byggingu sögunnar eru einnig undir-
strikaðar andstæður góðs og ills og tvenns konar lífsviðhorfs þar sem annars
vegar er lögð áhersla á lög og friðsamlegar lausnir vandamála en hins vegar
sjónarmið hetjunnar sem leysir vandamál á eigin spýtur.
Fjórði kaflinn nefnist The Rhetoric of Njáls saga, og þar beinist athyglin
einkum að höfundinum og þeim aðferðum sem hann beitir til að hafa áhrif
á viðtakendur sögunnar. Islendingasögur hafa oft verið lofaðar fyrir hlutlægni
sína og sagðar komast nálægt svokallaðri hreinni frásögn, en hér er bent
réttilega á að höfundur hafi þrátt fyrir allt margs konar tæknileg ráð til að
koma skoðunum á framfæri við lesendur, þótt óbeint sé. Mér finnst sérstak-