Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 220

214
JAKOB BENEDIKTSSON
SKÍRNIR
gangur Landnámabókarritunar haíi verið að styrkja eignarheimildir
höfðingjaætta í upphafi 12. aldar, virðist mér hann óþarflega ein-
sýnn í því að afneita eða gera sem minnst úr öðrum sjónarmiðum
sem kunna að hafa ráðið nokkru um það hvernig Landnámabók
varð í reynd. Þar hafa vafalítið frá upphafi verið skráðar sagnir
og þjóðsögur sem lítið eða ekkert gildi höfðu um eignarheimildir;
leitazt hefur verið við að tína til landnámsmenn um landið allt svo
að nauðafáir blettir urðu út undan. Vafasamt er að þar hafi alls
staðar ráðið fremur áhugi á eignarheimildum en viðleitnin að gera
tæmandi skrá, eins konar horror vacui — ótti við eyður — jafnvel
þótt þurft hafi að búa til landnámsmenn til þess að allt gengi upp.
En á þessu sviði verður seint komizt að öruggum niðurstöðum, og
varlegast er að fullyrða sem minnst.
Að því er snertir meðferð heimilda og vinnuaðferð er bók Svein-
bjarnar yfirleitt unnin af vandvirkni og ber vott um mikla þekkingu
á efninu. Fáein ónákvæmnisatriði hef ég hnotið um, en flest er það
smávægilegt, og skulu aðeins örfá dæmi nefnd. Ekki er ljóst hvað
við er átt á bls. 103, þegar tekið er fram að örnefnið Höfði sé þágu-
fall af höfuð. Blandað er málum á bls. 151, þegar sagt er að Ari
fróði tali um „kynja auðæfi“ sem Gizurr biskup hafi lagt til Skál-
holts; Ari talar sem sé um Skálholts land og „margra kynja auðæfi
önnur“, eins og höfundur tekur sjálfur upp á sömu blaðsíðu. Einna
torskildast er að höfundur áfellist fyrri menn (hls. 100) fyrir að
hafa ekki skilið niðurlagsorðin í eftirmála Melabókar („enda eru
svá allar vitrar þjóðir at vita vilja upphaf sinna landsbyggða eða
hvers hvergi til hefjask eða kynslóðir“). En þýðingu hans sjálfs skil
ég a. m. k. ekki („... att de vill veta ursprunget til sina landsbygder
eller till vilket var och en eller atterna skall vaxa“). Það eru engar
fréttir að hver(r)gi geti verið óákveðið tilvísunarfornafn, en annað-
hvort ætti það að standa í fleirtölu eða sögnin (,,hefjask“) í eintölu
ef þýðingin ætti að vera nærri lagi. Textinn er því áreiðanlega
brenglaður, og ekki víst hvernig leiðrétta ber.
Höfundur lýkur bók sinni með þessum hógværu orðum: „Det
sista ordet om Landnámabók ar inte sagt.“ LFndir þessi orð geta
allir tekið, hvort sem þeir eru sammála höfundi eða ekki. Hitt er
víst, að Sveinbjörn Rafnsson hefur gert sitt til að beina umræðum
um Landnámabók inn á nýjar brautir með því að víkka það svið