Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 150
144
ÓLAFUR JÓNSSON
SKÍRNIR
lífsins, gangast undir örlög sín; eða utan þess. En leið manns þang-
að er tæpast meðvituð, þaðan af síður rökhugsuð. „Mér var vísuð
leiðin, ég valdi hana ekki sjálfur. Nú er ég á þessari leið — fari sem
má. Ég á við verði þinn vilji,“ segir Jaki Sonarson í upphafi Viki-
vaka.7 Hróður mannsins er að lifa í fullkomnum trúnaði við á-
skapað eðli sitt og innri mann; skilja og gangast undir ábyrgð sína
fyrir guði, í samhengi alls mannlegs lífs á jörðinni.
Og sá er munur á landnámssögunum og hinum heimspekilegu
æskusögum Gunnars Gunnarssonar, að þar var honum þessi skiln-
ingur mannlegs lífs ennþá ekki ljós. Þess vegna verða niðurstöður
sögulegu skáldsagnanna aldrei jafn „neikvæðar“ og samtíðarsagna
Gunnars. Meðan maður lifir er lífs von.
2
Blindhús kom út samtímis Jörð, 1933, en næst á eftir Vikivaka
1932. (Eins og aðrir frjálsbornir starfshæfir rithöfundar gaf Gunn-
ar Gunnarsson út bók á hverju ári, eða því sem næst, mestalla Dan-
merkurtíð sína.) En þessar þrjár sögur virðast öldungis ólíkar sín
í milli. Ekki örlar í Blindhúsum á listrænum ólíkindalátum í líkingu
við Vikivaka, fer raunar ekki mikið fyrir epískri heiðríkju, og há-
tíðlegleika, Jarðar heldur. Engu að síður er það epískur sögumað-
ur, ígildi höfundar í verkinu sem tekur til orða þegar í upphafi
sögunnar.
Livet er saa mangelund, ingen kender det. Kender du det? Nej, ikke jeg
heller. Hverken hvad man har levet eller hvad der venter En ved man. Og det
er godt saaledes. Det er vel godt saaledes (5).8
Sögumaður tekur til máls og talar auðheyrilega í trúnaði við
áheyrandann, eða lesanda sinn, um það sem mestu skiptir, lífið
sjálft. „Það er margt lífið þó lifað sé,“ stendur í íslensku þýðing-
unni. En eftir þessi tilfærðu upphafsorð víkur sögu hrátt beint að
efninu, Sigurbirni, þar sem hann situr heima í eldhúsi snemma
morguns, gamall og blindur. Sagan sér hann í fyrstu að utan,
andlitið eins og skorið í tré, umlukið hári og skeggi sem orðið er
eins og upplitað. Og fljótlega sýnir sig að hin íhugulu upphafsorð
voru í rauninni hugsun Sigurbjörns, hvort sem orðalagið er að öllu
leyti hans. Sagan heldur áfram: