Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 138

132
SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON
SKÍRNIR
Og er þeir fóru á bak aftur, til þess að kanna héraðið betur, riðu þeir þög-
ulir áfram.
Frá þessari stundu voru þeir Islendingar - landið var bundið þeim og þeir
landinu.
I kyrrð og þögn var sáttmálinn gerður, órjúfandi og ævinlegur.2®
Á sama hátt og fóstbræður tengjast Islandi í upphafinni hrifn-
ingu heyr Jón Arason baráttu sína ekki einvörðungu af trúarsann-
færingu heldur miklu fremur af þj óðernispólitískum ástæðum. Hann
skynjar siðaskiptin ekki síður sem sókn erlends konungs eftir völd-
um og fé - kirkjan var rík en krúnan fátæk - en trúarlega hérvillu.
Því berst hann gegn boðberum hins nýja siðar ekki síður sem þjóð-
svikurum en trúvillingum.
I Fóstbræðrum skóp Gunnar þær tvær frumgerðir manna, óðals-
bóndann og víkinginn, sem hugstæðastar hafa orðið þeim skáldum
á Norðurlöndum er um víkinga- og söguöld hafa ort.
Fyrir Ingólfi eru tengslin við ætt sína, hefðir hennar og guði og
óðal hennar undirstaða farsældar og hamingju. Svo sterk eru bönd
Ingólfs við ættina að hann finnur til framandleika í Noregi þegar
hann hefur heygt föður sinn. Er óðal þeirra feðga hefur verið dæmt
af honum finnst honum lífsrót sín slitin:
Því að það fann Ingólfur af hugarfari sjálfs sín, að sú ætt er vígð ógæfu
og tortímingu, sem hefur ekki sjálfseignarmold til að gróa í. Öðalið er skilyrði
ættarinnar. Sá maður, sem dæma mátti frá óðali sínu, var útlægur ger af jörð-
inni. - Það fann Ingólfur nú. Fyrir þann mann var um að gera að ávinna sér
aftur náð jarðarinnar með einlægum vilja á því, að lifa í friði af ávöxtum
hennar.27
Leifur er allt annarrar gerðar. Hann hefur að litlu helgisiði feðra
sinna. Hann er skjótráður og fyrirhyggjulítill en jafnframt djarf-
huga og hraustur. Mestu varðar þó að hann er sjálfum sér sundur-
þykkur og býr yfir því innra öryggisleysi sem ber í sér tortímingu
hans sjálfs. I lýsingu Leifs beitir höfundur víða sálfræðilegri skoð-
un og færir persónugerð hans nær okkar tíma.
Þótt lýsing þeirra fóstbræðra sé glæst og rómantísk í meginatrið-
um má þó þegar í lýsingu Leifs merkja ákveðinn úrdrátt í hinni
rómantísku hetjumynd. Þannig kemur það fyrir hvað eftir annað
að Leifur grætur sem reyndar samrýmist fullkomlega hetjulýsingum
klassiskra fornbókmennta grískra en hefði verið stílbrot í lýsingu