Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 31
SKÍRNIR
SAGAN UM INGÓLF OG HJÖRLEIF
29
á eftir frásögnunum af fundi landsins, og gerð að dæmisögu, verður
eSlilegt samkvæmt skilningi þjóSveldisins á uppruna sínum, aS gera
Ingólf sem óháSastan þeim ættum sem goSavaldiS, og meS því
þjóSfélagiS, grundvallaSist á. Skyldleiki hans viS Björn bunu er
látinn falla í þagnargildi til þess aS gera þaS kleift aS gefa Ingólfi
og frásögninni af honum og Hjörleifi sérstöSu í þjóSarsögunni án
þess aS koma í bága viS hugmyndina um valdaj afnvægi ætthópanna.
ÞaS er athyglisvert, aS breytingin í SturlubókargerS sögunnar
er fráhvarf frá því, sem aS öllum líkindum hefur veriS sanni næst.
AS sögn Ara var Alþingi sett, þar sem Þorsteinn Ingólfsson hafSi
áSur þing, og ef Ingólfur hefur veriS hálfbróSir Heyj angurs-Bj arn-
ar, eins og segir í ÞórSarbók, og þar meS skyldur og tengdur vold-
ugustu landnámsmönnum um land allt, hefur, eins og SigurSur
Nordal hefur sýnt fram á,26 veriS eSlilegt, aS einmitt þessi ætt-
hópur beitti sér fyrir stofnun allsherjarþings í eSa rétt hjá elsta
landnáminu.27 Hin breytta ættfærsla í Sturlubók er merkilegt dæmi
um viSleitni sagnfræSinga þjóSveldisins til þess aS stySja aS ákveS-
inni hugmynd um uppruna íslenska samfélagsins.
Ef viS lítum einu sinni enn aftur á bak til elsta rits um sögu
íslands, finnum viS þar sömu viSleitni, sömu skoSun á sögunni.
Ari lýsir landnámi Ingólfs í fyrsta kapítula Islendingabókar án
þess aS geta um ætt hans eSa niSja. í öSrum kapítula telur hann
upp fjóra hina helstu landnámsmenn, einn í hverjum landsfjórS-
ungi, og ættir af þeim komnar. Þessum ættum fjórum er lýst sem
jafnokum, innbyrSis óháSum. Ari leggur þannig fjóra valda full-
trúa til grundvallar hinu íslenska samfélagi. Engin þessara ætta er
talin öSrum fremri, og engin þeirra hlýtur heiSurinn af því aS hafa
fyrst numiS land á Islandi.
Ef höfS eru í huga ummæli Sturlu um niSja Bjarnar bunu, vekur
þaS sérstaka athygli, aS Ari getur alls ekki um forræSi þeirrar
ættar. Hann nefnir ekki Björn á nafn, þótt þrír þeirra landnáms-
manna, sem hann telur í öSrum kafla, séu ýmist niSjar Bjarnar
(AuSur) eSa mægSir ætt hans (Helgi magri, Ketilbjörn).
Þessi tilgáta um hugmyndir Ara um upphaf íslenska samfélagsins
raskast ekki, þótt gert sé ráS fyrir, aS þær ættfærslur sem skortir
hafi staSiS í íslendingabók eldri. Ef svo hefur veriS, varpar þaS
þvert á móti nýju ljósi á efnisskipan þeirrar gerSar íslendinga-