Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 115
SKÍRNIR
GLÍMAN VIÐ ENGILINN
109
sínum að tvennu, trú Gríms á mannsandanum og trausti hans á konu
sinni sem hann hefur grun um að sé eins konar hálfguð Gríms og
lífsakkeri, sem og reynist.
Meðan til er, þótt ekki sé nema ein manneskja, sem maður getur borið full-
komið traust til, meðan maður þekkir þótt ekki sé nema eina sál, sem lætur
efa manns og undandrátt hverfa eins og dögg fyrir sólu, meðan einhver er til,
sem maður getur treyst skilyrðislaust, trúað á skilyrðislaust - trúaS á, Páll
Einarsson - á meðan höfum við engan rétt til að efast um það, að opin leið
sé framundan, og að þrátt fyrir allt geti verið skynsamlegur tilgangur í til-
verunni. Það eitt er í sjálfu sér nægur tilgangur. Meðan svo er get ég horfzt
í augu við allar skelfingar, allar efasemdir, allt gjörræði og tilgangsleysi lífs-
ins á yfirborðinu, og reynt eins og hingað til, rólega og æðrulaust, að fá það
bezta, sem ég get, út úr þessu lífi, sem hefur orðið hlutskipti mitt.8
Hugmyndaheimur sögunnar, þau lífsvi'ðhorf sem teflt er fram,
eru aðalatriði hennar. Aukapersónur eru einhliða og litlausar, enda
hafa þær yfirleitt það eitt hlutverk að bregða ákveðnu ljósi á megin-
átökin. Þannig er tiltölulega miklu rúmi eytt í Björn Sigurðsson og
andatrú hans þar sem hann er andstæða Gríms Elliðagríms að því
leyti. Hann hefur valið leið „hinna einföldu“, trúir efalaust og skil-
yrðislaust á framhaldslíf, og er því að sjálfsögðu efalaus um að jarð-
lífið eigi sér æðri tilgang. Birni er þannig lýst að hann sé ekki mjög
gáfaður og ljóst er að hans leið er Grími ófær. Aðrar persónur eru
flestar til þess ætlaðar að bregða ljósi á samband Gríms og Vigdísar,
það haldreipi og „hjáguð“ sem hún er honum. Lífsmynd sögunnar
er yfirleitt þannig að heimur allra persónanna (nema Páls) er mjög
brothættur, allir halda dauðahaldi í einhvers konar hjáguð. Benja-
mín ann „óbeygj anlegu sögninni“ sinni af heilum hug enda þótt
hún sé beinlínis afkáraleg í lýsingu Jóns Oddssonar. Geir Helgason
tregar alla tíð „lífsblómið“ sitt sem virðist hafa verið litlu skárri.
Ólafur Jónsson er rekald eftir að hann hefur misst konu sína og
kennir sjálfum sér um. Og síðast en ekki síst ber að nefna sögu-
manninn sjálfan, Jón Oddsson.
Jón Oddsson hefur áþekka lífsskoðun og Grímur Elliðagrímur og
eins og hann á hann sér sitt haldreipi sem líkamnast í hinni fársjúku
litlu vinkonu lians, Ónnu. I tengslum við samfundi þeirra kemur
fram eitt tákn bókarinnar, dúfan. Jón á gamalt blað með mynd af
skírn Jesú, og yfir höfði frelsarans svífur dúfa á þöndum vængjum.
Anna verður fyrir sögumanni tákn þessarar dúfu, heilags anda,