Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 202
196
HELGA KRESS
SKÍRNIR
á Hraðastöðum, hinn forvitri og draumspaki Bjarki á Þríbrjáns-
læk, Alfmundur póstur, sem lent hafði í „harðskifti við ókennilegan
mann á fjöllum“ (36) og kemur til með að gegna sérstöku hlut-
verki, og síðast Sigbergur, kallaður Signibergur sökum guðhræðslu
sinnar, sem er Ketill skrækur sögunnar.
Að hætti slíkra þátta er frásögn ákaflega ýtarleg. Enginn grein-
armunur er gerður á aðalatriðum og aukaatriðum, né heldur skop-
legum atvikum og alvarlegum. Allt hefur sama vægi. Lýsingar á
staðháttum og veðri eru geysifyrirferðarmiklar, og athafnir manna
og orðræður greindar út í æsar. Minna fer fyrir sjálfum tilgangi
ferðarinnar, sem lesanda er lengi hulinn, og er raunar aldrei skýrt
tekinn fram. Með þessu skapast misræmi efnis og forms, kímni, sem
um leið lýkur upp því misræmi, sem oft vill verða milli veruleika
og ímyndunar eða hugmyndafræði. Þessi tegund frásagnartækni er
ekki einungis notuð í þessari skýrslu, en er eitt helzta einkenni og
áhrifabragð allrar bókarinnar.
En Hrakningar eru annað og meira en skop að hugmyndum ís-
lendinga um sjálfa sig. Á þá ber fyrst og fremst að líta sem tákn-
ræna sögu. Er lykilsins að leita í persónugervingu landsins, sem
gæti verið sótt í þessar Ijóðlínur úr kvæði, sem fyrir íslendinga
gegnir oft hlutverk þjóðsöngs:
Eldgamla Isafold,
ástkæra fósturmold,
Fjallkonan fríð.2
Höfuðmótíf Hrakninga minnir hins vegar á hin fleygu orð:
cherchez la femme, leitið konunnar.3 En konan hjá Thor er ekki ein-
leikin, heldur tekur hamskiptum í sífellu. Hún er ekki bara Gunnsa
hans Jóns á Hraðastöðum holdi klædd, heldur miklu fremur Folda
og Snjóka, tákn Islands.
Það er ekki bara landið, sem er persónugert, öll náttúran er gædd
lífi og iðar af draugum, álfum og tröllum, svipað og á málverki
eftir Kjarval. Að þessu lífi landsins stuðla einnig myndhverfingar
stílsins, „hélt jörð fast um sitt“ (10) o. s. frv., og frásögnin er ofin
gömlum minnum úr íslenzku þjóðlífi og bókmenntum.
Landið, náttúra þess og mannlíf renna saman í fortíð og nútíð.
Á því sem næst trúarlegan hátt verða ís og snjór leiðarmótíf, sem
allt sameinar. Nafn landsins, ísland, kemur í hug, og þessi frásögn