Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 38

36 PREBEN MEULENGRACHT SÖRENSEN SKÍRNIR
markast til hvorrar handar af lágum höfða, Ingólfshöfða og Hjör-
leifshöfða, sem í arfsögninni eru landtökustaðir þeirra fósthræðra
og hafa þegið nöfn þeirra. Milli þessara tveggja kennileita hefur
verið hið þriðja, Minnþakseyri, sem enginn veit lengur hvar var.
Samkvæmt sögunni dregur hún nafn sitt af mat írsku þrælanna, alla
vega er nafnið írskt.37 Minnþakseyri virðist hafa verið alkunn
forðum. Hún mun hafa komið við sögu siglinga, og tvívegis er henn-
ar getið í sambandi við skipbrot.38
Nafngiftirnar eru, eins og trúarathafnir Ingólfs, liður í því að
Irelga landið, og þrælarnir eiga óbeint þátt í því, þar sem þeir gefa
þessu óheillanesi eða skeri nafn. Minnþakið má skoða sem hlið-
stæðu við öndvegissúlur Ingólfs. Hér er um að ræða tákn tveggja
þátta í landnáminu. Þáttur þrælanna er ógæfusamlegur og illur.
Þeir vega Hjörleif og föruneyti hans, og þeir valda því, að álög hvíla
á landnámi hans síðan, eins og fram kemur í athugasemd í Sturlu-
bók um landnám Olvis Eysteinssonar austan Grímsár: „þar hafði
engi maður þorað að nema fyrir landvættum, síðan Hjörleifur var
drepinn.“39
Greinilegast er þætti þrælanna í landnáminu lýst með kvennaráni
þeirra, en með því verða mægðir í þriðja sinn til marks um félags-
lega afstöðu landnámsfjölskyldunnar til umheimsins.
Konurán gat orðið upphaf hjúskapar á miðöldum, en að lögum
var það lagt að jöfnu við annan ránskap.40 Eigi það sér stað inn-
an vébanda samfélagsins, lýsir það félagslegu misrétti. Því vísuðu
þeir fóstbræður á bug í viðskiptum sínum við jarlssonu. En hér
gegnir öðru máli. Þrælarnir standa - eins og berserkir íslendinga-
sagna, jötnar fornaldarsagna og útilegumenn í þjóðsögum seinni
alda - utan samfélagsins, og við slíka menn eru engin félagsleg
skipti. Til þess að skilja þýðingu þess, að þessir fjendur samfélags-
ins ræna þaðan konum, getur verið fróðlegt að líta einu sinni enn
til fornaldarsagna. Dæmi er Starkaður í Gautreks sögu. Faðir
hans og afi voru jötnar, sem rændu sér konum úr mannheimum.
Faðir Starkaðar, Stórvirkur, nemur á brott Unni, dóttur Freka jarls
af Hálogalandi, og fer síðan heim til bús síns í eynni Þrumu. Þar
eignast þau Starkað. Bræður Unnar fara að Stórvirki og brenna
hann og Unni inni, en Starkaði er fengið fóstur hjá móðurfólki sínu.
Hann vex úr grasi, frábær kappi, en hann hefur tekið í arf framand-