Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 126
120
SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON
SKÍRNIR
Það er í sjálfu sér táknrænt, að Steinkudys skyldi frá upphafi vega skyggja
á Arnarhválinn í muna mér. Er þó - eða var; því nú er Steinkudys illu heilli
horfin - ólíku saman að jafna. Veit ég á því, að Steinkudys skákaði Arnar-
hválnum um set, enga skýringu aðra en þá, að samúð mín með þeim, er víxl-
sporin stigið hafa, er ef til vill fullvakandi.10
í eftirmálanum við fyrstu útgáfu Jarðar á dönsku, sem áður var
til vitnað, kallaði Gunnar Svartfugl hliðarverk við Landnámsflokk-
inn og það er rétt skilgreining að því leyti að atburðir Sjöundár-
mála skiptu engum þeim sköpum í sögu íslands sem landnámið
sjálft, setning laga og réttar, kristnitakan eða siðaskiptin.
í tilefni af þúsund ára afmæli Alþingis samdi Gunnar tvö verk,
Bragðarefina, sem hann virðist hafa ætlað íslenskum alþingismönn-
um til gaumgæfingar og sjálfsspeglunar,11 og Jón Arason sem er
borinn uppi af meiri þjóðernislegum móði en önnur verk höfundar.
Næst fylgir, 1932, Vikivaki sem er merkilegur tengiliður milli
Kirkjunnar á fjallinu og Landnámsflokksins. Sú saga fjallar framar
öðru um vandamál, hlut og ábyrgð, rithöfundar gagnvart mann-
legu lífi. Saga Jaka Sonarsonar gæti sem best verið síðasti þáttur-
inn í sögu Ugga Greipssonar og lokauppgjör Gunnars Gunnarssonar
við höfundarhlutskipti sitt í lífinu. Jafnframt bregður Gunnar í
þessari sögu á leik eða dans við svipi frá mörgum öldum íslands
byggðar.
Það er því líkt sem í þessari margræðu og launkáru bók mætist
kjarni þeirra vandamála sem skáldsögur fyrra skeiðs fjölluðu um
og útlínur þeirra viðfangsefna er vöktu fyrir skáldinu með Land-
námsflokknum.
Sögulegu skáldsögurnar eru þó ekki aðeins innri könnun og sund-
urgreining á sögu þjóðar hliðstæð hinni almennu, sálfræðilegu og
siðlegu krufningu lífsviðhorfa í skáldsögum fyrra skeiðs. Þær hafa
einnig að markmiði skilgreiningu á hlutskipti íslendinga gagnvart
umheiminum, á stöðu þeirra í veröldinni.
Hér koma önnur hliðarverk við Landnámsflokkinn einnig inn í
myndina.
Á árunum upp úr miðjum þriðja áratugnum flutti Gunnar fjölda
fyrirlestra um pólitíska stöðu Norðurlanda andspænis Evrópuríkj-
um og um afstöðu þeirra innbyrðis. í þessum fyrirlestrum er honum
saga þjóðanna er þessi lönd byggja mjög hugstæð og tiltæk.12