Studia Islandica - 01.06.1989, Page 36
34
gewiesen werden, ob ein Topos, bzw. die gemachte Aussage,
einer echten Situation entspricht oder nur Klischee (Topos im
pejorativen Sinne) ist. Die Feststellung, eine Formulierung
sei ein Topos, besagt also nichts iiber ihren Wahrheitsgehalt.
Die Lösung dieses Problems mu8 der Interpretation des ge-
samten Textes von Prolog und Epilog im Zusammenhang mit
dem Werk iiberlassen bleiben.106
Ein sehr háufiger Topos und zugleich Bestandteil der „cap-
tatio benevolentiae“ ist die Bescheidenheitsformel, die schon
in der Antike ihr Vorbild hat.107 Dieser Kunstgriff erscheint
in verschiedener Weise. Theodoricus nennt seine Norwegi-
sche Königsgeschichte sowohl im Vor- als auch Nachwort
„schedula“.108 Jens S. Th. Hanssen sagt dazu: „The use of the
diminutive means nothing more than that the author expres-
ses himself humbly.“109 Aus der Bezeichnung „schedula“
kann man nichts bezuglich der Lánge der Darstellung fol-
gern.110 Mittelalterliche Autoren verwenden sogar fur ein
und dasselbe Werk die Wörter „libellus“ und „liber“.ul Dies
ist z. B. der Fall bei Ari fróði, der sein Búchlein einmal als „li-
bellus“112 und ein andermal als „bók“ bezeichnet.113
Eine andere Bescheidenheitsfloskel Theodoricus’ besteht
darin, da8 er sich in seiner Widmung an Erzbischof Eysteinn
„humilis peccator“ nennt.114 Man kann noch mehr Beispiele
anfúhren, sei man auch geteilter Meinung darúber, ob es sich
um bloBe Bescheidenheitsformeln oder ein echtes Anliegen
des Verfassers handelt: Der Autor lobt den Erzbischof (To-
pos!) und bittet ihn demútig um Beurteilung und Korrektur
seines Werkes:
Vestræ igitur excellentiæ potissimum præsentem schedulam examinandam misi-
mus, cujus peritiæ certissimæ scimus nec ad resecanda superflua quicquam afore nec
benivolentiæ ad ea, quæ recte prolata sunt, comprobanda.115
Ebenso war es úblich, da8 man seine eigene Unzulánglich-
keit, dem Gegenstand gerecht zu werden, betonte.116 Theo-
doricus drúckt sich darúber im Epilog folgendermaBen aus:
„Et sciat pro certo me istarum rerum relatorem alium potius
voluisse quam me/.../“ 117 Ferner entschuldigt er sich hier fúr
k