Hugur - 01.01.2016, Qupperneq 36

Hugur - 01.01.2016, Qupperneq 36
36 Jón Ásgeir Kalmansson forngríska orðinu yfir sjón sé „að sjá í undrun“ eða að „undrast yfir sýn“.31 Tengslin eru sömuleiðis skýr milli latneska orðsins yfir undrun, admirare, og þess að sjá, en orðstofninn mír vísar til sjónar. Þess vegna vísa ensku orðin admiration (aðdáun), marvel (undur) og miracle (kraftaverk) öll til þess sem séð er í undrun. Að sjá í undrun felur í sér visst hugarástand. Þannig gefur umræða Wittgen- steins til kynna að andstæða undrunar sé svefn. Undrun er því í eðli sínu ástand sem felur í sér árvekni eða vökulan huga. Árvekni í þessu samhengi þýðir ekki bara að maður sé úthvíldur og geti einbeitt sér að einhverju verki, eins og að aka bifreið eða leysa krossgátu. Sú athygli sem fólgin er í undrun er af öðru tagi. Við getum sagt að hún varði það fremur hvernig við gætum að hversdagsleikanum. Eftirfarandi setning Wittgensteins tjáir þessa hugsun: „Hið leyndardómsfulla er ekki hvernig heimurinn er heldur að hann er.“ Ekkert er hversdagslegra en tilvistin, við göngum yfirleitt að henni sem vísri. Við rekum alla jafna ekki upp stór augu yfir því að ský skuli vera á himni, ljósastaurar úti á götu, eða grænt gras úti á túni. Við lítum almennt á slíka hluti sem sjálfsagða. Tilvistin er að þessu leyti eins og bakgrunnssuðið í ísskápnum sem við erum fyrir löngu hætt að taka eftir. Og þó minna orð Wittgensteins okkur á að ekkert er eins fjarri því að vera sjálfsagt og sjálf tilvistin. Hugtakið „leyndardómur“ í orðum Wittgensteins vísar á eitthvað óútskýrt og óskiljanlegt – eitthvað sem er þess vegna undravert og kraftaverki líkast. Hvers vegna er eitthvað til yfirhöfuð? Hvers vegna er ekki bara algert tóm.32 Brenni slíkar spurningar raunverulega á manni, opna þær um leið nýja sýn á hversdagsleikann, setja hann í allt annað samhengi en við höfum yfirleitt tamið okkur að setja hann í. Undrun felur í sér ferska skynjun á hlutunum vegna þess að við skynjum þá í annarri vídd eða með öðrum bakgrunni en við erum vön. Ég mun víkja aftur að leyndardómshugtakinu í næsta undirkafla, en hér er rétt að leggja á það áherslu að „leyndardómur“ í þessu samhengi vísar ekki til leyndra dóma sem einungis innvígðum hópi er veittur aðgangur að meðan aðr- ir mega éta það sem úti frýs. Leyndardómurinn er ekki leyndarmál heldur þvert á móti opinn og aðgengilegur öllum. Við þurfum einungis að opna augun. Hann er eins og svipur andarinnar í teikningunni. Ekkert felur hann annað en okkar eigin afstaða eða blinda. Það þýðir á hinn bóginn ekki að okkur reynist yfirleitt auðvelt að koma auga á hann. Öðru nær. Svo virðist sem ýmislegt í menningu okkar og okkar eigin eðli geri okkur erfitt að bera kennsl á hann.33 Eða eins og sellóleik- arinn kunni, Pablo Casals, orðar það í endurminningum sínum: „Fegurðin er alls staðar nálæg en hve margir eru blindir! Þeir líta undur þessarar jarðar og virðast ekki sjá neitt.“34 31 Quinn 2002: 6. 32 Hjá Leslie og Kuhn 2013 má finna umfjöllun heimspekinga og vísindamanna um spurningar sem þessar. 33 Hér má til dæmis vísa í kunna greiningu Max Weber í „Starf fræðimannsins“ á því hvernig sá kerfis- og rökbundni skilningur sem einkennir nútíma vísindi sneiðir algerlega hjá leyndardómi og töfrum veraldarinnar. Sjá Weber 2011. 34 Casals 1970. Hugur 2017-6.indd 36 8/8/2017 5:53:19 PM
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189

x

Hugur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.