Hugur - 01.01.2016, Page 104

104 Sigríður Þorgeirsdóttir
að merking orðsins sophia sé „smekkur“. Nietzsche fullyrti þess vegna að hinn vísi
maður, heimspekingurinn, sé þess vegna „smekkmaður“.59 Ég held því þess vegna
fram að hin fornu lög merkingar sophia sem smekkur og sem skynbragð séu fyrir
hendi í hugmyndinni um heimspekilega hugsun sem verður til í samræðu þeirra
Heimspeki og Bóethíusar. Smekkur er hér ekki skilinn sem einber þekking á
fegurð hlutar eða listaverks. Það er skilningur á smekk sem kemur fram á nýöld,
við upphaf heimspekilegrar fagurfræði sem einnar undirgreinar heimspekinnar. Í
Huggun heimspekinnar merkir smekkur sem sophia heimspekilega dómgreind. Að
vera vís felur í sér hæfni til að hafa smekk fyrir, greina eitthvað og fella dóm.60
Þetta er einnig reynsla Bóethíusar er hann kemst að þeirri niðurstöðu að hann
geti litið á ógæfu sína sem gæfu, því „sætlegar bragðast erfiði býsins [hunangið]
reyni tungan fyrst beiskari veig“.61
Heimspeki reiðir fram þversagnir til þess að ígrunda og hugleiða. Gæfa virðist
færa hamingju en Heimspeki fullyrðir samt að meira
gagn sé mönnum í andstæðri en hliðhollri gæfu. Því sú síðarnefnda er
ætíð í gervi hamingjunnar og þegar hún virðist blíðmál, þá lýgur hún, en
sú síðarnefnda er ávallt sönn þegar hún með umskiptunum sýnir hverf-
ulleika sinn. Hin blekkir, sú andstæða þjálfar mann og hún sem blekkir
fjötrar í gervi falskra gæða hugi þeirra sem njóta, en hin andstæða frelsar
með þekkingu á brothættri hamingjunni.62
Heimspekileg hugsun, sú sem hér er iðkuð, getur af sér dóm sem byggist á breytt-
um skilningi Bóethíusar á aðstæðum sínum. Bóethíusi lærist að skilja kenndir
sínar og upplifa þær á nýjan hátt. Hann gerir það með því að huga að tilfinningum
sem leyfir honum að sjá dýpra í ógæfu sína og jafnframt baða hana nýju ljósi. Með
því að sameina huga og líkama tekst honum með aðstoð Heimspeki að tengja
logos og hjarta, vitsmuni og tilfinningar. Við erum ekki aðeins til vegna þess að
við hugsum eins og Descartes fullyrti. Við erum ekki síður til af því við skynjum
og finnum til.
Huggun heimspekinnar er ekki aðeins bókmenntaverk sem sameinar ólíkar gerð-
ir bókmennta eins og samræðu, ljóð og söngva, heldur er það fyrst og fremst
heimspekilegur texti. Orðið „texti“ er skylt textíl eða vefnaði. Heimspeki talar um
að hún sjálf hafi ofið klæði sín. Í samræðu sinni við Bóethíus vefa þau saman ólíka
þræði hugsunar og halda þannig áfram að vefa klæði heimspeki með því að þoka
heimspekilegri þekkingu og visku áfram. Og í leiðinni þerrar hún með klæði sínu
augu Bóethíusar sem eru flóandi í tárum.63 Hún segir að hann hafi um skamma
hríð gleymt sjálfum sér en fái auðveldlega minnið aftur, minnist hann hennar
59 Nietzsche 1980: 449.
60 Í fyrirlestrum sínum um stjórnspeki Kants, Lectures on Kant’s Political Philosophy, færir Hannah
Arendt rök fyrir því að hugtak Kants um fagurfræðilegan smekk megi túlka sem grunn að skiln-
ingi hans á smekk sem pólitískri dómgreind. Sjá Arendt 1982.
61 Boethius 1982: 79.
62 Boethius 1982: 76.
63 Sama rit: 38.
Hugur 2017-6.indd 104 8/8/2017 5:53:39 PM