Hugur - 01.01.2016, Page 182

182 Hugur | Ritdómar
og þjálfa sig í að beita þeim. Skýrt kemur
fram að bókin fjalli frekar um hið síðara;
siðfræði.
Kvalnes setur fram verkfæri sem hann
kallar stýrihjólið. Tilgangurinn með því
er að taka saman mikilvæg atriði sem
taka þurfi tillit til við ákvarðanir og þegar
nauðsynlegt þyki að rökstyðja þær vel.
Stýrihjólið er einfalt í notkun en í miðj-
unni er spurningin: Hvað gerir þú? Út frá
spurningunni eru sex dálkar, sem hægt er
að velja eftir því hvert áhersluatriðið er,
og fjalla þeir um lög og rétt, sjálfsmynd,
siðferði, orðspor, hagfræði og siðfræði.
Innan hvers flokks skapast spurningar
sem skerpa á vanda hvers áhersluatriðis.
Og þrátt fyrir að „siðfræði“ sé einn flokk-
ur af sex þá megi í raun „líka segja að
með því að nota stýrihjólið til að hugsa
kerfisbundið um hvað manni beri að
gera stundi maður siðfræði“ (30). Hægt
er að nota stýrihjólið sem þetta verkfæri
og er einfaldleiki þess helsti kosturinn.
Umfjöllunarefni þess eru vel þess virði
að hafa í huga þegar taka þarf flóknar
ákvarðanir.
Í öðrum hluta bókarinnar fjallar Kval-
nes um siðferðilega sálfræði. „Þekking á
siðferðilegri sálfræði er mikilvæg til að
skilja hvað getur fengið fólk til að gera
það sem stríðir gegn siðferðilegri sann-
færingu þess“ (10). Þessi hluti er mjög
áhugaverður fyrir margra hluta sakir.
Rétt er það sem kemur fram í inngangi
bókarinnar að félagssálfræðin skipti
máli þegar fjallað er um siðfræði. Þar
segir jafnframt að rannsóknir á mann-
legri hegðun bendi til þess að allir geti
gerst sekir um spillingu og misferli og
tekið þátt í atferli sem gengur í berhögg
við viðhorf þeirra til réttrar og rangrar
breytni. Í þessum hluta kemur þetta skýrt
fram og er stutt með vísun í rannsóknir
og dæmi. „Mikilvægast er að komast að
því hvað getur fengið góðar, heiðarlegar
og löghlýðnar manneskjur til að gera
það sem stríðir gegn sannfæringu þeirra
í siðferðisefnum“ (62). Í þessum hluta
er meðal annars fjallað um svokallaðan
siðferðilegan ósamhljóm. Hann felur í sér
mótsögnina á milli þess sem maður kýs
að gera og siðferðilegra viðhorfa manns
sjálfs. Þessi ósamhljómur verður til þegar
manneskja stendur frammi fyrir vali. Ef
hún velur að breyta gegn eigin siðferð-
isvitund getur það orðið að normi og á
sér þá stað svokölluð siðferðileg hlutleys-
ismyndun. Kvalnes segir að þannig verði
vafasamir starfshættir að viðteknum
vinnubrögðum.
Þriðji hlutinn ber heitið Hin hagsýna
manneskja en í honum eru dregnar upp
„ólíkar gerðir þeirrar hugmyndar að
hvert og eitt okkar leitist fyrst og fremst
við að fullnægja eigin löngunum. Hvað
viðheldur slíkum mannskilningi og setur
honum mörk? Empírískar rannsóknir
gefa tilefni til að endurskoða þá lýsingu á
hagmenningu sem gefur til kynna að við
séum öll í innsta eðli okkar sjálfhverfar
verur. Slíkar niðurstöður geta styrkt okk-
ur í þeirri trú að mögulegt kunni að vera
að skapa traust í faglegum samskiptum“
(10) Að mínu mati er þessi hluti einnig
mjög mikilvægur í umræðunni og sér-
staklega hugtakið traust. Kvalnes fjallar
í 14. kafla um það hugtak og gerir grein
fyrir því á eftirfarandi hátt: „Traust er
væntingar einstaklings, hóps eða samtaka
um breytni sem siðfræðin getur skýrt –
það er að aðrar manneskjur, hópar eða
samtök taki siðferðilega réttar ákvarðanir
um sameiginleg málefni eða viðskipti
og láti athafnir sínar stjórnast af megin-
reglum siðfræðinnar“ (92). Rannsóknir
sýna, samkvæmt Kvalnes, að tengsl séu
milli trausts í samfélagi og hagvaxtar.
Þannig hefur traust áhrif á samfélög og
viðskiptalífið og því má ætla að það að
skapa traust í atvinnulífinu sé mikilvægt
þjóðfélaginu og nýtist siðfræðin til að ná
því markmiði.
Fjórði og síðasti hlutinn ber einfald-
lega heitið Fyrirtækið. Hann fjallar um
Hugur 2017-6.indd 182 8/8/2017 5:54:03 PM