Víðförli - 01.06.1950, Page 61

ÍSLENZKAR BIBLÍUÞÝÐINGAR
59
útgáfu1 í 500 eintökum2 á Hólum 1584. Og er hann lét aftur
prenta Nýja testamentið sérstaklega á Hólum 1609, gerði hann
enn á því litlar breytingar — og fæstar til málfarsbóta.3 En að
þýðingu Gamla testamentisins og Apokryfu bókanna í Guðbrands-
biblíu stóðu ýmsir, m. a. Oddur Gottskálksson og Gissur bisku])
Einarsson o. fl., en Guðbrandur breytti þýðingunum að vild sinni,
og sjálfur þýddi hann það, er á skorti til að fylla í skörðin.4 Hér
!) Alls eru í Guðbrandsbiblíu 29 (tré)skurðarmyndir. Ein þeirra, af Páli
postula, virðist vera með fangamarki Guðbrands og er líklega skorin af bon-
um, enda var hann hagleiksmaður, þótt Ilalldór Hermannsson dragi nú í
efa, að bann liafi haft kunnáttu til þessa (Islandica XXIX, 1—3). f erfi-
drápu biskups eftir séra Magnús Ólafsson í Laufási er þó sagt, að bann
hafi „sjálfur skorið“ breyttan bókstaf í Biblíuna. (Biskupasögur Jóns Hall-
dórssonar II, 292).
2) Skv. heimild Guðbrands sjálfs, sbr. Pál Eggert Ólason, Skírnir 1917,
211, Menn og menntir III, 711. Þetta fellur og vel við eintakafjölda sálmabók-
ar Guðbrands frá 1589, sem var 375. Llins vegar er því víða haldið fram, að
upplag Guðbrandsbiblíu bafi verið 1000 eintök (sbr. Islandica IX, 32 og
Árbók Landsbókasafnsins III—IV, 91). Af henni mun nú vera mest til allra
íslenzkra bóka frá 16. öld.
8) Til er einnig í kgl. bókasafninu í Kaupmannahöfn skinnhandritsbrot
allra guðspjallanna frá því um 1600, og kvað það vera sjálfstæð þýðing óprent-
uð (Thott 26,4to). Hins vegar er sennilegt, að uppskrift guðspjallanna og
Postulasögunnar, sem lokið er 1599 (Thott 25,4to), sé gerð eftir Guðbrar ls-
biblíu, en það er ókannað. En í handritaskránni segir, að Lúkasar og Jó-
hannesar guðspjöll í skinnhandriti frá síðara hluta 16. aldar „virðist" vera
samhljóða Nýja testamenti Odds (Ny kgl. sml. ll,fol.).
4) í Guðbrandsbiblíu þýddi Oddur Gottskálksson auk Nýja testamentis-
ins með vissu Davíðssálma og áreiðanlega fleiri rit (þ. á m. e. t. v. Spá-
mannabækurnar). Gissur Einarsson þýddi Orðskviði Salómons og Síraksbók,
líklega Jobsbók og ef til vill Samúelsbækurnar. Guðbrandur hafði áður gefið
út þýðingar Gissurar á Orðskviðunum og Síraksbók, hvora í sinu lagi 1580,
þótt þýðanda sé þar ekki getið. Einnig nefna heimildir biskupana Ólaf Hjalta-
son og Gísla Jónsson meðal þeirra, sem unnið hafi að Biblíunni, auk Guð-
brands biskups, þótt allt sé óvissara um hlutdeild þeirra. En Guðbrandur
getur sjálíur um breytingar sínar á þýðingunt annarra, sem voru sumar smá-
vægilegar, aðrar gagngerðar (formáli fyrir Summariu yfir Gamla testamentið,
Núpufelli 1591). Sjá annars um þessi efni Menn og menntir II, 556—70 og
IV, 373—83.