Skírnir - 01.01.1870, Side 107

Spánn.
FRJETTIR.
107
ávallt fremstir í fylkingu á þÍDginu, er verja skyldi hin frjálsleg-
ustu fyrirmæli laganna. A8 því kom sjerílagi, er ræ8t var um
trúarfrelsið, um kirkju og skóla. í lögunum segir svo, a8 kaþólsk
trú skuli ein njóta tillaga af hálfu ríkisins (þ. e. kaþólskir bisk-
upar og prestar skulu hljóta laun úr ríkissjóSi), en hver önnur
trú skal þó hafa fullt frelsi og annarlegir trúarjátendur öll þegn-
rjettindi til jafnaSar vi8 kaþólska menn. Flestir klerkanna gerBu
svo harSar hríSir, sem þeim var unnt, móti trúarfrelsinu. Einn
af þeim, Monterola a8 nafni (kanoki frá Baskalandi), tók til
andmæla móti Castelar, er hann hafbi meSal annars sagt, a8
óþolsemi og umburðarleysi kaþólskunnar væri mjög a8 kenna,
hvernig ástandiS væri á Spáni, og a8 kirkjan óhelgagi bæ8i vís-
indin og frelsiS. Hann taldi upp ýmsa fræSimeistara, meSal
þeirra Origenes, Tertúllian, Cartesius, Malebranche og fl., er
allir hefSu játaS kaþólska trú, reyndi a8 bera þa8 aptur, er
Castelar haf8i kennt kaþólskum klerkum og munkum um ofsóknir
og bló&súthellingar, en sag8i, a8 trú og allir góSir siSir mundu
fara forgör8um, ef þa8 frelsi yr8i veitt, sem lögin færu fram á.
Castelar reis hjer upp aptur til andsvara og bjelt eina af þeim
afbur8arræ8um, er ger8u þingi Spánverja mesta sóma, fengu
mikinn róm í þinghöllinni, en mesta lof utanþings. Oss þykir
því heldur vel til falli8 a8 geta nokkurs af inntaki hennar, sem
hún bæ8i sýnir, hver andi er farinn a& vakna hjá kaþólskum
mönnum, og mætti líka gera sumum prótestöntum kinnro8a, svo
ófrjálsir og lítilhuga&ir — a8 vjer eigi segjum: lítiltrúa8ir —
sem þeir eru á mörgum stöSum. Hann kva& kaþólsku kirkjuna
þeir báru, jók þeirn að eins andagipt trúarinnar; af því, að þeir sáu
í svartnættinu skímu af miðdegisljdsinu, löngu fyrr en roða tók fyrir
sdlu; af því, að þeir hötuðu konungana, og þá er idnd lögðu undir
sig með oddi og eggju; af því, að þeir sáu hugsjdnina um Guð vinna
sigur á harðstjdrn allra Belzazara, a munaðargirnd allra Sardanapala
og á musterum skurðgoðanna. Gn á líkan hátt sjá menn það og
fyrir, að mannúðarhvatir þjdðanna muni yfirbuga alla „Sesara” (volduga
einvaldsdrottna) , og alla þá er um þá flykkjast og um hásæti þeirra,
þd þau riði á fdtum og reiði að falli. [ja sæmd verður mannkynið
að eiga, að það eru enar miklu frumhugsanir framfaranna, er ávallt
komast í öndvegið þegar til lengdar leikur”.