Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Blaðsíða 147

NGI RUNAR EÐVARÐSSON
sinnum meiri líkur eru á því að fólk sem brautskráðst hefur frá HA búi í bænum í
samanburði við fólk sem lokið hefur námi frá HÍ.
Að lokum verður rætt stuttlega um hvað þessar niðurstöður fela í sér fyrir ís-
lenskt atvinnulíf, byggðaþróun og frekari rannsóknir. Þær fela í sér vissa þversögn
fyrir atvinnulíf sem er víðast hvar einhæfara á landsbyggðinni en á höfuðborgar-
svæðinu og þar eru færri störf í boði sem krefjast háskólamenntunar. Af þeim sök-
um velur stór hluti háskólamenntaðra einstaklinga sér búsetu á höfuðborgarsvæð-
inu þar sem þeir geta fengið störf við hæfi. Hins vegar felst í þessu mikill vandi þar
sem fyrirtæki og sveitarfélög úti á landi eru að reyna að auka fjölhæfni atvinnulífs
með nýsköpun- og rannsóknarstarfi. Reyndin hefur oft verið sú að menntað fólk
fæst ekki til að flytja út á land. Því virðist sem að mennta þurfi fólk við aðstæður sem
eru líkar því sem gerist á landsbyggðinni, líkt og tölur um útskrifaða kandídata frá
Háskólanum á Akureyri sýna. Ef vilji er fyrir því að efla fjölhæfni atvinnulífs á lands-
byggðinni virðist ein leið til þess vera að efla menntastofnanir úti á landi og einnig
að bjóða upp á nám frá háskólum með fjarkennslu og fleiri slíkum leiðum. Þá getur
fólk búið áfram í sinni heimabyggð en öðlast menntun sem gæti nýst í starfi.
Hvað byggðaþróun varðar fela niðurstöður rannsóknarinnar einkum þrennt í
sér. I fyrsta lagi er hin mikla misskipting á tækifærum til háskólamenntunar eftir
kjördæmum sem endurspeglast m.a. í hlutfalli fólks á vinnumarkaði sem hefur lok-
ið háskólanámi. Þetta þýðir m.ö.o. að aðgangur Islendinga að háskólamenntun er
mjög misjafn eftir því hvar á landinu fólk býr. Það verða að teljast alvarleg tíðindi við
aldaskil þar sem upplýsingar og upplýsingatækni koma til með að vera sífellt mik-
ilvægari þáttur í lífi fólks. I öðru lagi gefa niðurstöður til kynna að háskólamenntun
hefur mikil áhrif á atvinnutekjur fólks. Ef þetta reynist rétt þá gætu byggðarlög, þar
sem hlutfall háskólamenntaðs fólks er lágt, orðið láglaunasvæði í framtíðinni. f
þriðja lagi benda niðurstöður til að fólk velji sér háskólanám í samræmi við uppruna
sinn og búsetu fjölskyldu og sömu þættir hafa mikil áhrif á hvar háskólamenntað
fólk velur sér búsetu að námi loknu. Ef þetta reynist rétt verða stjórnvöld að geta
boðið upp á háskólanám í heimabyggð sem víðast á landinu, annaðhvort með form-
legu námi, eða með símenntunarmiðstöðvum og fjarnámi við þá háskóla sem þegar
eru starfandi.
Margt af því sem hér hefur verið nefnt kallar á frekari rannsóknir. Ekki hefur t.d.
verið unnt að svara því hvort möguleiki á háskólanámi eða fjarnámi á háskólastigi
dragi úr brottflutningi ungs fólks frá landsbyggðinni. Mjög brýnt er einnig að rann-
saka hvort háskólamenntun sé sífellt mikilvægari fyrir verðmætasköpun í atvinnu-
lífi og fjölgun atvinnutækifæra. Fyrirliggjandi upplýsingar opinberra aðila virðast
ekki vera nægilega ítarlegar til að svara slíkum spurningum. Því verður að afla
frumgagna með frekari rannsóknum.
245