Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Blaðsíða 35

GUÐNÝ GUÐBJÖRNSDÓTTIR
reyna að halda valdinu í höndum fagstjómenda þegar sveitarstjórnir gefa það frá sér til
hæstbjóðenda.
Það er mat höfundar að stjómendur gmnnskólans séu í erfiðustu stöðunni í þessari
orðræðu. Margir hafa bent á að menningin innan gmnnskólastigsins sé ekki eins
karllæg" og á efri skólastigum og því megi gera ráð fyrir annars konar átökum þar en á
efri skólastigum. Fróðlegt var að bera orðræðuna um árangur í grunnskólum saman við
orðræðuna í leikskólum, þar sem krafan um árangur er enn að mestu takmörkuð við
fjármál og rekstur. Samkeppni um árangur leikskóla á samræmdum prófum er ekki til
staðar. I leikskólanum er einnig meira af ófaglærðu starfsfólki sem ekki er eins sterkur
þrýstihópur og kennarar. Að auki má benda á umræðuna í samfélaginu um að grunn-
skólinn þurfi að laga sig að breyttu þjóðfélagi, m.a. með lengdri viðveru vegna vinnu for-
eldra og aukinni áherslu á árangur, samanber alþjóðleg samanburðarverkefni eins og
t.d. TIMSS. Þetta mætir vissri andstöðu kennara þannig að stjórnendur grunnskólans
eru eins og milli steins og sleggju með andstæðar kröfur frá samstarfsfólki annars vegar
en foreldrum og yfirvöldum hins vegar. Búast má við að þessi átök verði enn meiri ef ár-
angur nemenda á samræmdum prófum verður tengdur beint við fjármagn til rekstrar.
Þá er hætta á skýrari árekstrum á milli uppeldis- og jafnréttissjónarmiða annars vegar og
áherslunnar á skilvirkni og árangur hins vegar og að átökin sem stjórnendur upplifa nú
verði áþreifanlegri hjá kennurum líka. Vísi að þessu má ef til vill sjá í því að samræmd
próf eru ekki lengur skylda í 10. bekk, samanber athugasemdir Fríðu um að sú stefna
komi sér betur fyrir meðaltöl skóla en viðkomandi einstaklinga. Þetta samrýmist ábend-
ingum fræðimanna um að „val" undir yfirskini frelsis henti sjónarmiðum árangurs-
stjómunar, en virki í raun sem val til námsaðgreiningar og misréttis (Apple, 1995).
Önnur meginspuming greinarinnar er um það hvemig áhrif kyngervis birtast í orð-
ræðunni um stjómun og að hve miklu leyti þau áhrif em samhljóma eða aðstæðubund-
in eftir skólum eða skólastigum. Við fyrstu sýn virðist orðræðan um kyngervi við stjóm-
un menntamála mjög margbreytileg og veita margskonar möguleika til athafna. Minnsti
sveigjanleikinn virðist á eftirfarandi sviðum, þar var orðræðan samhljóma: útlit og
klæðnaður verður að vera innan tilskilinna marka, konur verða að vinna meira eða vera
betri en karlar fyrir sömu viðurkenningu og láta vinnuna ganga fyrir öðm, m.a. „ljúfum"
skyldustörfum eins og að sinna fjölskyldu og vinum. Þá nefndu flestar að þær notuðu
fremur mildan eða óbeinan stjómunarstíl. Það samræmist rannsóknum sem benda til að
varasamt sé fyrir konur að nota of beinan stíl, einkum ef hann er skipandi eða valds-
mannslegur, þó að það gangi fyrir karla við sömu aðstæður (Eagly o.fl. 1990,1992). Kon-
an verði aldrei ein af strákunum og verði að finna nýjar leiðir til að blómstra og ná ár-
angri. Konurnar verði oft að vera „afbrigðilegar" sem konur til að uppfylla væntingar
sem leiðtogar og stjórnendur. En um leið verða þær líka „afbrigðilegir" stjórnendur, eða
með orðum Dorothy Smith: Konur finna bresti (fault lines) stofnana, þær sjá muninn á
milli þess sem þær eiga að reyna samkvæmt hefðinni og þess sem þær reyna í raun
(Schmuck, 1996,356). Þessi athugun sýnir glöggt að kvenstjórnendur finna þessa bresti
missterkt, sumpart vegna mismunandi reynslu, lífssýnar og stofnanamenningar að mati
höfundar.
Orðræðan um kyngervi virðist á yfirborðinu vera áhrifamikil fyrir störf sumra kven-
stjórnenda en ekki annarra. Ahrifin eru mikilvæg og aðallega jákvæð fyrir Önnu, Dóru,
33