Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Blaðsíða 192

GUÐSMYND OG TRÚARHUGSUN BARNA OG UNGLINGA
þeirra getið hér.33 Einn af kostum þeirra er hve mjög þær setja skólann og kennslu í
kristnum fræðum í brennidepil ásamt tilvistarspurningum barna og unglinga.
Árið 1967 fór af stað í Svíþjóð viðamikið rannsóknarverkefni undir heitinu Und-
ervisningsmetodikk - Religionskunnskap skammstafað UMRe og náði það yfir um
fimm ára tímabil. Markmið rannsóknarinnar var „aö kanna hvernig markmið skól-
ans um hlutlæga (objectiv) kennslu í trúarbragðafræðum geti orðið að veruleika á
miðstigi grunnskólans með viðunandi hætti frá uppeldisfræðilegum sjónarhóli.
Einnig átti að þróa og prófa aðferðir við þessa kennslu".34 Það segir ef til vill sína
sögu um umfang rannsóknarverkefnisins að niðurstöður þess voru gefnar út í á 4.
tug skýrslna á árunum 1968-1973.35
Niðurstöður UMRe verkefnisins eru yfirgripsmiklar og ekki unnt að fjalla um
þær hér. Almennt má þó segja að börnin hafi skilið biblíufrásagnir og trúarleg hug-
tök mun fyrr en vænta mátti ef tekið er mið af rannsóknarniðurstöðum Goldmans.
Það tengist að vísu því að börnin sem tóku þátt í rannsókninni fengu vandaða
kennslu í völdum þáttum kristinna fræða sem lið í verkefninu. Með því átti m.a. að
prófa gildi kennsluaðferða sem taldar voru henta aldri barnanna. Skilningur barn-
anna á efninu var ekki endilega sá sami og fullorðinna en hann hefur merkingu. Hér
greinir ef til vill á milli hvernig hugtakið „skilningur" er skilgreint. Goldman vísar
fyrst og fremst til vitsmunalegs og guðfræðilegs skilnings meðan aðstandendur
UMRe skilgreina hugtakið víðara. Börnin geta skilið biblíutexta og trúarhugtök, sem
þau eiga erfitt með að skilja vitsmunalega, á tilfinningalegan hátt eða með innsæi.
Oft geta þau ekki tjáð þennan skilning með orðum. Síðar meir hljóta þau dýpri skiln-
ing og geta tjáð hann á óhlutbundinn hátt í ríkari mæli. Mörg grundvallarhugtök
kristindómsins, t.d. kærleikur, synd, náð og fyrirgefning skiljast fyrst og fremst til-
finningalega, gegnum reynslu og innsæi en síður fyrir tilstilli rökrænnar greiningar
og hugsunar. Sama á við um guðshugtakið. Þegar hugsun barna er órökræn og hlut-
bundin skiptir hinn tilfinningalegi skilningur meira máli.36 f Þessu sambandi benda
aðstandendur UMRe á að í kennslu vinna oft saman vitsmunalegir og tilfinningaleg-
ir þættir. Þetta á ekki síst við um kennslu í kristnum fræðum og trúarbragðafræðum.
Innlifun og reynsla skipta þar máli þar sem tilfinningaleg reynsla af ýmsu tagi gegn-
ir veigamiklu hlutverki í flestum trúarbrögðum. Þeir gagnrýna því það viðhorf, sem
kemur sterkt fram hjá Goldman, að vitsmunalegur þroski nemenda eigi að ráða öðru
fremur hvaða efni er valið til umfjöllunar í kristnum fræðum og trúarbragðakennslu.
Vitsmunaþroskinn getur fyrst og fremst ráðið hvernig efninu er miðlað í námsbók-
um og kennslu. Þeir benda á mikilvægi þess að tengja efnið við áhuga og reynslu-
heim nemendanna og leitast með því við að gefa þeim innsýn í merkingu hugtak-
anna sem efnið felur í sér. I tengslum við þetta var kannaður áhugi nemenda á mið-
stigi grunnskólans á kristindóms- og trúarbragðafræðslunni. í því sambandi benda
þeir á að niðurstöður rannsókna þeirra sýni að áhugi nemenda á ýmsum „tilvistar-
spurningum" sé mikill og þeir telja að hann megi nota sem útgangspunkt í námsefn-
isgerð og kennslu í kristnum fræðum, siðfræði og trúarbragðafræðslu.37
190
33 Hér má einnig nefna finnskar rannsóknir, einkum Kalevis Tamminen, sjá Tamminen, K.
1991.
34 Westling, G. o.fl. 1973, bls. 5.
35 Sjá skrá um þær í Westling, G. o.fl. 1973, bls. 94-96.
36 Sjá nánar Westling, G. o.fl. 1973, bls. 32-82.
37 Hartman, S.G. o.fl. 1973.