Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Blaðsíða 100

LÍFSLEIKNI í SKÓLUM
Nash 1997:8,17-18). Beinabera lífsleiknin er, samkvæmt þessu, íhaldssöm í enn dýpri
skilningi en fram kom í þriðju andmælunum með því að mæla með afturhvarfi til og
styrkingu þess sem áður var.
Svör við 4: a) I einum skilningi er enginn ágreiningur milli beinaberrar og hold-
tekinnar lífsleikni um siðlega hnignun, það er að segja hnignun siQfræbikennslu. Báð-
ar þessar megintegundir lífsleikni eiga í vissum skilningi rætur að rekja til afstæðis-
eða formhyggju ofanverðrar 20. aldar; þær fela í sér ólíkt uppgjör við hana. Að minni
hyggju er söguleg driffjöður beinaberu lífsleikninnar fremur kenning um hnignun
siðfræði í skólum en hnignun siðferðis almennt. b) Verk Lickonas og Kilpatricks eru
ekki kennslubækur fyrir háskólanema; því síður eru þær fræðileg rit fyrir aðra heim-
spekinga eða uppeldisfrömuði (þá hefðu þær ekki selst í hundruðum þúsunda ein-
taka eins og raun ber vitni um!). Þær eru hugvekju- og áróðursrit fyrir kennara, for-
eldra og allan almenning og falla undir ákveðna hefð verka af því tagi. Siðferðilegar
hugvekjur fyrir almenning hafa litið dagsins ljós með reglulegu millibili í hug-
myndasögunni og fylgja yfirleitt svipuðu formi: Byrjunin er til dæmis einatt hræmu-
leg útmálun á vandamálum samtíðarinnar í heimi þar sem allt virðist á fallanda fæti.
Ekki þarf að koma svo mjög á óvart að Lickona og Kilpatrick hafi tekið sér þetta snið
til fyrirmyndar. Þegar barist er um athygli almennings gildir hið fornkveðna að hjól-
ið sem mest ískrar í fær áburðinn. Sjálfur hef ég fengið þau ráð, þegar ég bar bókar-
handrit undir bandarískan forleggjara, að gera það „meira spennandi fyrir almenn-
an lesanda, ekki síst innganginn". Með þessu er ég ekki að segja að siðbótartónninn
sem einkennir verk Lickonas og Kilpatricks sé einskært mælskubragð til að fanga at-
hygli lesenda. En það er samt ugglaust meir en tilviljun að Lickona minnist ekki á
hnignandi heim og siðrof æskunnar eftir fyrsta kaflann. Ég sé ekki að hann hefði
þurft að víkja við einu einasta orði í meginmáli bókarinnar þótt hann hefði haldið
því fram í innganginum að heimurinn væri á uppleið siðferðilega, eins og Nash álít-
ur (1997:35), fremur en niðurleið, og þörfin á meiri lífsleikni í skólum sé til að hraða
fremur en snúa við ríkjandi þróun. Þungbrýn heimsósómahyggja mótar Kilpatrick
meir, en engu að síður væri misráðið að draga þá ályktun af bók hans að lífsleikni
skipti aðeins máli í skólum ef samfélagið er í hnignun. Mér virðist hann miklu frem-
ur telja að beinaber lífsleikni sé nauðsynleg í öllum skólum í öllum samfélögum og
á öllum tímum.
c) Ýmis afbrigði siðferðilegrar þáhyggju („primitivism") - um Paradís, fall, ó-
reiðu og endurlausn - eru þekkt frá hugsuðum á borð við Platón, Rousseau og Marx,
jafn ólíkir og þeir eru að öðru leyti. Slík þáhyggja einkennir ekki bækur Lickonas og
Kilpatricks. Lickona horfir einatt fram á við fremur en til baka (nema í fyrsta kaflan-
um) og Kilpatrick segist berum orðum andsnúinn þeirri „ljúfu ímyndun" sem leggi
hið forna og frumstæða að jöfnu við hið náttúrlega og siðlega rétta (1992:213-214). d)
Lickona og Kilpatrick eru að sönnu engir pólitískir byltingarmenn. En það er helber
miskviður að lýsa þeim, eins og Purpel gerir til dæmis (1997), sem nýíhaldssinnum:
fánaberum ríkjandi skipulags. Beinabera lífsleiknin kveður að ýmsu leyti á um
breytingar frá hefðbundnum skólaskikk með því að leggja til umfangsmikið mann-
ræktarstarf er stefnir að því að gera heiminn allan að breyttum og betri samastað.
Gagnrýni póstmódernisminn er, í samanburði, margfalt íhaldssamari kenning með
98