Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Blaðsíða 95

Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Blaðsíða 95
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON innar formhyggju (sjá gagnrýni hjá Kristjáni Kristjánssyni 2001:192-194). d) Fyrst minnst er á gildagreiningu er rétt að taka fram að gildin sem talsmenn hennar vilja að börn læri að skýra og samhæfa eru ef til vill fremur einstaklingsbund- in en hópbundin. Þau verða þó hópbundin um leið og einstaklingar með svipaðan „smekk" koma saman, en gildagreiningarsinnar leggja siðferðishugmyndir almennt að jöfnu við smekksatriði. e) A yfirlitsmyndinni er sleppt ýmsum stefnum sem afneita skilyrðislaust allri rækt við siðferðisgildi í skólum, telja hana til dæmis einbert verkefni heimilanna. Slíkar hugmyndir eiga sér vissulega enn talsmenn þó að þeim hafi snarfækkað síð- an á hinni myrku tíð lífsleikni á sjötta og fram á áttunda áratug 20. aldar. Þegar hér er komið sögu í máli rnínu eru tveir kostir uppi fyrir þann sem al- mennt er hallur undir beinabera lífsleikni. Annar er sá að kynna og verja öll rökin fyrir henni, byggð meðal annars á forbrekkisgöngu Kohlbergs og framsókn bjart- sýnni hugmynda um siðferðisþroska barna (t.d. Damon 1988), vitsmunakenningum nútímans um tilfinningalífið sem ganga út frá því að unnt sé að rækta og fága mann- legar geðshræringar frá blautu barnsbeini (t.d. Goleman 1995; Kristján Kristjánsson 2001), niðurstöðum nýjustu rannsókna í félagssálfræði um það hvernig lífsleikni- kennsla í skólum virðist hafa mælanleg áhrif á siðferðis- og vitsmunaþroska (Lind 2000) og þar fram eftir götum. Hinn kosturinn - og sá sem ég kýs að taka upp í fram- haldinu - er að einblína á rökin gegn beinaberri lífsleikni og leitast við að svara þeim. Þar er aftur tveggja leiða völ: Onnur er að færa rök að því að þótt sverð gagnrýnend- anna bíti á beinaberu lífsleikninni eins og hún hefur verið sett fram hingað til þá sé unnt að fanga kjarna hennar á annan hátt sem gagnrýnin finni ekki höggstað á. Ég mun fara þessa leið að nokkru leyti í næsta hluta en aðallega skýt ég samt fram þeim skildi að hefðbundin gagnrýnisefni hríni alls ekki í raun á tveimur frægustu og um- deildustu varnarritum beinaberrar lífsleikni, Edncating for Character eftir Thomas Lic- kona (1991) og Whi/ fohnny Can't Tell Rightfrom Wrong eftir William Kilpatrick (1992), heldur hafi efni þessara rita að ósekju verið afflutt og sleggjudæmt. IV. BEINABER LÍFSLEIKNI: ANDMÆLI OG SVÖR Til að lengja ritgerðina ekki úr hófi fram mun ég orða helstu andmælin gegn beinaberri lífsleikni í hálfgerðum stikkorðastíl og svara þeim, á sama hátt, eins knappt og unnt er. Er enda af mörgu að taka og hver andmæli nánast efni í heila rit- gerð. Andmæli 1: Að byggja lífsleiknikennslu á svokölluðum „siðferðilegum grunn- gildum" er bæði ókleift og ranglátt (gagnvart öðrum samfélögum og menningar- kimum) þar sem öll slík gildi eru afstæð við tíma og stað. Beinabera lífsleiknin þyk- ist hafin yfir mannlegan breytileika og félagsleg frábrigði en í raun réttri boðar hún aðeins tiltekna heimssýn. Nákvæmar orðað: a) Dygðir beinaberu lífsleikninnar hvíla á úreltum frumspekihugmyndum um fastskorðað, óbreytanlegt manneðli sem van- virða áhrif félagsmótunar og bjóða heim fordómum um „óeðli" (Nash 1997:15, 40- 41; Sigríður Þorgeirsdóttir 1999:77-78). b) Engir almennt viðurkenndir mælikvarðar eru til á gildi þessara dygða (Nash 1997:15). c) Dygðirnar reka í óbyggð allan breyti- leika og leitast við að steypa alla í sama mót (10-11). d) Þær eru á endanum of „óná- 93
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213
Blaðsíða 214
Blaðsíða 215
Blaðsíða 216
Blaðsíða 217
Blaðsíða 218
Blaðsíða 219
Blaðsíða 220
Blaðsíða 221
Blaðsíða 222

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.