Skírnir - 01.01.1974, Qupperneq 35

SKÍRNIR
SAGAN UM INGÓLF OG HJÖRLEIF
33
frá Noregi, kemur ekki á óvart. Sagan um Ingólf og Hjörleif
kemur heim við ýmsar aðrar frásagnir í Landnámu og íslendinga-
sögum með því að skýra útförina sem afleiðingu þess, að menn
undu ekki við, að valdaj afnvægið í Noregi raskaðist þeim í óhag.
Islenskir sagnaritarar túlka atburðina í Noregi sem umbreyting
ættasamfélags í lénsveldi, og íslenska þjóðveldinu lýsa þeir sem
nýju ættasamfélagi þar sem endurreist sé jafnvægi valdahópanna,
sem raskað var í Noregi. Stofnun nýs samfélags felur í sér, að
mægðum við norskar fjölskyldur er hætt og þær ekki síðan teknar
upp að nýju. Eftir landnámið mægjast íslensku fjölskyldurnar
innbyrðis,33 en milli Islands og Noregs hefst milliríkjasamband
með samskiptum íslensku fjölskyldnanna við norska konungsvaldið,
og er það til merkis um, að ísland sé orðið sjálfstætt samfélag.
Þessi samskipti eru eitt af viðfangsefnum íslendingasagna, en áð-
ur en komið er að því stigi í íslandssögunni verður að skýra útför
og aðkomu að nýju landi. Um það fjallar næsti þáttur sögunnar um
Ingólf og Hjörleif.
Þegar þeir fósthræður hafa látið jarðir sínar af hendi og selt
aðrar eigur sínar fyrir það góss, sem unnt var að færa á skip, er
fjölskyldan einangruð og óbundin samfélagsböndum við umhverfið.
Félagslega séð birtist staða hennar á þessu stigi í því, að Helga er
gefin Leifi. Það þýðir, að fjölskyldan svo að segja mægist sjálfri
sér, en það er merki þess, að venjulegar mægðir við aðrar fjölskyld-
ur séu útilokaðar eftir að þau hafa yfirgefið norska samfélagið, en
ekki enn gerst þátttakendur í nýju.
Þetta er eitt hlutverk Hjörleifs í sögunni, að kvænast frændkonu
sinni. Annað er að lýsa andstæðu við hið giftusamlega landnám
Ingólfs. Milli útfarar og landnáms rekur sagan tvær samhliða at-
burðarásir, hvora með sínum fóstbróður að aðalpersónu.
Sigurður Líndal hefur bent á, að hugsanlega liggi stjórnmála- og
siðferðissjónarmið að baki þessari andstæðu. Með innanlandsdeilur
á íslandi í huga hafi höfundurinn tekið hinn friðsama og trúhneigða
Ingólf fram yfir vígreifan og goðlausan Hjörleif í því skyni að sýna
fram á, að mestu afrekin hafi menn af gerð Ingólfs unnið: „Þannig
bendir allt til, að hinar fornu sagnir hafi fengið á sig mynd dæmi-
sögunnar í meðhöndlan kristins hugsjónamanns, er stórdeilur ógn-
uðu íslensku þjóðfélagi.“34
3