Skírnir - 01.01.1974, Síða 58
56
BJARNI EINARSSON
SKÍRNIR
Arni hennar (bls. 28), eignaðist þá dönsku kokkastálku (bls. 39),
kvongan (bls. 39), að íslenzkir skyldu eignast danskt Kaupenhafnar
kvennfólk (bls. 39).
Þegar á allt er litið verður því ekki trúað um Jón Ólafsson frem-
ur en um Hálfdan Einarsson að hann hafi lært orðalagið að kvon-
gast konu eða að vera kvœntur konu af ritum fyrri manna, og
mætti heldur ætla að báðir hefðu flaskað á fyrningu.
Séra Björn Halldórsson (f. 1724) var einn merkasti lærdómsmað-
ur sinnar tíðar og lét eftir sig ómetanlega heimild um íslenzkt mál-
far í orðabók sinni, Lexicon Islandico-Latino-Danicum (Havniæ,
1814), auk annarra rita. Hann hefur þar sem vænta mátti bæði
qvongaz og qvænaz, en ekki neitt dæmi um orðalag. Um sagnorðið
að giftast hefur hann þetta að segja: Giftaz (at giftaz) nubere,
Giftaz aftr, ad vota secunda transire, Gifting, nuptus, - Giftr, mari-
tatus. Gift kona, mulier maritata, uxor, — Gifti (at gifta), nuptui
dare, maritare. Giftr sýnir að hann viðurkennir það sem rétta ís-
lenzku, en hins vegar þýðir hann giftaz med nubere sem aðeins á
við um konur. - I minningarriti séra Björns um Eggert Ólafsson
segir hann: ... geck Eggert at eiga Jngebiorgu, - er það fornt orða-
lag sem virðist fremur sjaldgæft á 18du öld, en bæði það og staf-
setning séra Björns ber vott um viðleitni hans að fyrna hvort-
tveggja. Sama máli gegnir um Ættartal Eggerts í sama riti; skiptist
þar á giftist um konur og feck (oftast) eða átti um karla.46
Séra Jón Steingrímsson (f. 1728) lætur karlmenn ævinlega gift-
ast, þegar á það er minnzt í æfisögu hans:47 1. giptist Guðlaugu, -
2. Hann ... giptist út í Fljót, 3. Hann var nýgiptur, - 4. síra Guð-
mundur giptist Sigríði, - 5. þegar þú henni giptur er (orð yfirnátt-
úrlegrar veru í draumvísu), - 6. þá við giptustum (þ. e. hann og
kona hans), - o. fl., - en einnig tvisvar ókvongaður.
Ekki brúkar séra Þorvaldur Böðvarsson (f. 1758) annað orðalag
en að giftast konu í æfiágripi sínu í Fjölni 1837. Annars voru þeir
Fjölnismenn vandlátir um þetta efni, og Konráð Gíslason hefur í
grein sinni í Fjölni 1845 um málfar á mannkynssöguþýðingu Páls
Melsteds fundið að orðalaginu gifti sig grískri konu og lagt til að
sagt væri gekk að eiga gríska konu (71. bls.). Konráð var manna
fróðastur um fornt málfar og hefur jafnan tiltæk dæmi úr fornmáli