Skírnir - 01.01.1974, Page 85
SKÍRNIR
HÚS í HÓMILÍU
79
Með því hinsvegar að fara aftur í tímann og beita hugsæi við
endurteiknun fornra íslenskra húsa eftir orðanna hljóðan eingöngu,
þá ætti að vera mögulegt að fá mynd, þar sem staflægjan væri á
sínum stað. Þessar kúnstir ætla ég reyndar að fremja og fara eins
langt aftur og mögulegt er. Við skulum fyrst líta inn í skálann í
Hruna árið 1739: „skáli vestur af öndinni með stöfum, syllum, hit-
um og tvísettum vöglum (þ.e.a.s. dvergum), tvennir á neðri bitum
og einn á efri (þ.e.a.s. vaglbitanum), rjáfrið með tveimur langbönd-
um (þ.e.a.s. brúnásinn) og mænitróðu, reisifjöl yfir allt húsið, rúm-
af Albert Nilsson eftir teikningu Ernst Sachers. Þar sést greinilega hvernig
dvergar tveir standa á bita og „upphalda“ brúnásum eða hliðásum. Vaglbitinn
sést einnig skorða ásana. A þessari undirgrind hefur verið gerður einskonar
bastarður af kálfasperruþaki, en á miðjum kálfinum stendur þriðji dvergur-
inn undir mœnirás. Langbönd og aukaásar hvíla á kálfasperrunum, en þar ofan
á er reisiraftur. Mœlikvarði 1:100. Úr Forntida gárdar i Island.
stólpar eru undir hverjum bita.“36 Hér hefur orðið vagl færst yfir á
dverginn, en vaglbitinn heitir einungis efri biti. Þesskonar yfirfærð
merking er ekki óalgeng í úttektum. Svo aftur sé snúið að sjálfri
úttektinni frá Hruna, þá er vart hægt að hugsa sér nákvæmari
lýsingu á uppbyggingu þakgerðar á borð við þá sem við sjáum á
teikningu Sachers, nema hvað undirgrind skálans er áreiðanlega
fullkomnari trésmíð, í ætt við stafverkið á Keldum, en þar er staf-
lægjan á sínum stað. (Sjá mynd 8). Skálinn í Hruna er þó eldri
en tvævetur. Arið 1625 er sama hús skoðað og ekki er annað að sjá
en þakgerðin sé eins: „skáli með bitum 6 vöglum og dvergum .. .