Skírnir - 01.01.1974, Síða 139

SKÍRNIR
DRAUMUR I SYN
133
hetju á fyrra helmingi 19. aldar. Enn gleggri er þó afhjúpun hetju-
skaparins er Gunnar lætur Leif stela sverðinu góða frá velgjörðar-
manni sínum, einsetumunki á eyðiey, en ljúga síðan upp sögu um
garpsskap sinn við að ná vopninu.
Með slíkum lýsingum og þó frekar síðar í Jörð, Hvítakristi og
Grámanni hóf Gunnar að draga úr dýrkun víkinga- og sögualdar og
stuðlaði þar með að allsgáðara og hófsamara mati á fortíð okkar
og upphafssögu.
I þeirri mynd sem Gunnar skóp af persónu Jóns Arasonar er á
marga lund að finna samtvinnan þeirra andstæðu eiginleika er fóst-
bræður bjuggu yfir.
Hann er ekki síður verklundarmaður við búskap og sjósókn en
Ingólfur. Jón býr líka yfir sömu djúpstæðu ættarhyggju og Ingólfur.
Þótt staða hans sé sú að skynja sig framar öðru sem fjölskyldu-
föður eru tengsl hans við móður sína og mágsemdafólk einnig
sterk. Jafnframt býr Jón yfir djarfræði og skjótleik víkingsins og
hann sést ekki ávallt fyrir fremur en Leifur.
IX
Það er í fyllsta samræmi við ólíkar eðliseigindir fyrstu landnáms-
mannanna að það er víkingurinn Leifur sem fyrstur stingur upp á
því að fara til Islands og hann kveður fyrstur upp úr með að setj-
ast þar að. Hins vegar kemur það í hlut Ingólfs, mannsins með
eðli óðalsbóndans, að grundvalla byggð í landinu.
Eins og sögulok Eóstbræðra sýna hvernig mismunandi eðlis-
þættir og upplag Ingólfs og Leifs fela í sér ólík örlög þeirra, lýsir
framhald Landnámsflokksins því hvaða mannlegir eðlisþættir ráða
mestu um það að á Islandi rís upp réttarríki og þar þróast lífvæn-
legt mannlegt samfélag.
Þetta er fullkomlega rökrétt um verk höfundar af gerð Gunnars
Gunnarssonar. 011 skáldverk hans fjalla fyrst og fremst um mann-
inn, styrk hans eða veikleik, dygð hans eða breyskleik. í skáld-
sagnaflokki er hafði það markmið að sýna þverskurð af þroska-
sögu þjóðar var þá eðlilegt að augu höfundar beindust að þeim eig-
indum mannlegs eðlis og þeim hugmyndum um tilgang mannlegs
lífs er honum virtust hafa borið uppi tilveru íslendinga um aldir.
Skal ögn að þessum þætti sagnanna hugað,